Emi Kussi
Emi Kussi (Emi Koussi)[1] także ang. Mount Koussi[2] – wysoki, wygasły wulkan tarczowy na południowo-wschodnim krańcu masywu wulkanicznego Tibesti na Saharze, w północno-zachodnim Czadzie; najwyższy szczyt na terenie Czadu i Sahary.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
3415 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście |
1938 |
Położenie na mapie Czadu  | |
 19°47′37″N 18°33′07″E/19,793611 18,551944
| |
Położenie
edytujEmi Kussi leży 176 km na północny zachód od miasta Faya na południowo-wschodnim krańcu masywu wulkanicznego Tibesti na Saharze w północno-zachodnim Czadzie[2][3].
Opis
edytujEmi Kussi (3415 m n.p.m.[1][2][a]) jest najwyższym szczytem na Saharze[2][3] i najwyższym szczytem na terenie Czadu[6]. Znajduje się on w obrębie masywu (60 × 80 km) zbudowanego z piaskowców z okresu kredy i ery paleozoicznej[3]. Emi Kussi to wulkan tarczowy[7], zbudowany ze skał wylewnych: trachitu, ryolitu, bazaltu i andezytu[3].
Na wierzchołku znajduje się rozległy krater o średnicy 19 km i głębokości 1200 m[2][b]. Znajdują się tu dwie kaldery – system kalder jedna w drugiej – o wymiarach 12 × 15 km[3]. W południowo-wschodniej części kaldery znajduje się trzecia, mniejsza kaldera Era Kohor (fr. Trou au Natron du Koussi) o średnicy 2–3 km i głębokości 350 m[3].
Najwyższy punkt (3415 m n.p.m.) leży na południowej krawędzi kaldery[3]. W kalderach odnotowano kilka mniejszych kraterów, kopuł wulkanicznych i kopuł szlakowych, a także strumienie zastygniętej lawy[3]. Wskutek ostatniej aktywności w kalderach powstały m.in. trzy maary[3]. Na południowym stoku, na wysokości 850 m n.p.m., znajduje się obszar aktywności termicznej Yi-Yerra[3]. Według jednych szacunków wulkan był aktywny ok. 1 320 000 BP[7], inne szacunki to 2,42–1,32 milionów lat temu[8].
Zbocza Emi Kussi rozcinają suche doliny (wadi), porośnięte ubogą roślinnością trawiastą[1].
Historia
edytujSzczyt zdobył w latach 30. XX wieku Wilfred Thesiger[9], a kolejne wejście przeprowadziła grupa Brytyjczyków (P.R. Steele, R.F. Tuck i W.W. Marks) w 1957 roku[10].
Uwagi
edytuj- ↑ Strony internetowe podające dane na temat wysokości wzniesień na Ziemi podają, że wysokość Emi Kussi to 3445 m n.p.m., a jego wybitność to 2934 m, powołując się na dane zebrane przez Shuttle Radar Topography Mission (SRTM)[4][5].
- ↑ PWN podaje natomiast, że średnica krateru to ok. 20 km, a jego głębokość to 800 m[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Emi Kussi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-12-25].
- ↑ a b c d e Mount Koussi, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-12-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Global Volcanism Program. Department of Mineral Sciences. National Museum of Natural History. Smithsonian Institution: Emi Koussi. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
- ↑ Emi Koussi. [w:] www.peakbagger.com [on-line]. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
- ↑ AFRICA ULTRA-PROMINENCES. [w:] peaklist.org [on-line]. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
- ↑ Czad. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-12-25].
- ↑ a b Volcano Global Risk Identification and Analysis Project (VOGRIPA): Koussi, Emi. [w:] British Geological Survey [on-line]. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
- ↑ Jason L. Permenter & Clive Oppenheimer. Volcanoes of the Tibesti massif (Chad, northern Africa). „Bulletin of Volcanology”. 69, s. 609–626, 2007. DOI: 10.1007/s00445-006-0098-x. ISSN 1432-0819. (ang.).
- ↑ Alexander Maitland: Wilfred Thesiger: The Life of the Great Explorer. The Overlook Press, 2011, s. 179. ISBN 978-1-59020-995-0. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
- ↑ A note on Tieroko (Tibesti Mountains). [dostęp 2017-12-28].
Bibliografia
edytuj- Lech Ratajski: Afryka. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1963.
Linki zewnętrzne
edytuj- NASA: Emi Koussi Volcano, Chad. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2011-02-14. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).