Emeryk Hutten-Czapski
Emeryk Zachariasz Mikołaj Seweryn Hutten-Czapski herbu Leliwa, hrabia (ur. 17 października 1828 w Stańkowie k. Mińska Litewskiego, zm. 23 lipca 1896 w Krakowie[2]) – kolekcjoner, numizmatyk, uczony, członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1895 roku[3].
 Akwaforta, W.A. Bobrow, 1876 | |
 Odmiana hrabiowska herbu Leliwa nadana Emerykowi w Rosji w 1874 | |
| Hrabia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17 października 1828 |
| Data i miejsce śmierci |
23 lipca 1896 |
| Ojciec |
Karol Czapski (1777–1836) |
| Matka |
Fabianna Obuchowiczówna |
| Żona |
Elżbieta Hutten-Czapska z d. Meyendorff (1833–1916) |
| Dzieci |
Zofia (1857–1911), |
| |
| Odznaczenia | |
 
| |
,_26_Rakowicka_street,_Krak%C3%B3w,_Poland.JPG)
Życiorys
edytujSyn Karola Józefa Czapskiego, szambelana króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, i Fabianny Obuchowiczówny. Pochodził od Franciszka Stanisława Kostki Czapskiego, w czasach I Rzeczypospolitej ostatniego wojewody chełmińskiego, był potomkiem najzamożniejszej linii Czapskich, która odziedziczyła część dóbr radziwiłłowskich na Białorusi i Wołyniu i przeniosła się tam z b. Prus Królewskich. Po studiach w Petersburgu Czapski wstąpił do rosyjskiej służby państwowej, w której osiągnął wysokie stanowiska: szambelan dworu, tajny radca, gubernator Nowogrodu Wielkiego (1863–1864), generalny dyrektor departamentu leśnego w ministerstwie dóbr państwa rosyjskiego, 1865 wicegubernator Petersburga. W 1872 roku dokupił majątek Przyłuki, powiększając dobra rodzinne do 40 000 hektarów[4]. W roku 1874 władze rosyjskie zezwoliły na dołączenie przydomka „Hutten” (zob. Bogdan Hutten-Czapski, rodzina) do nazwiska i uznały hrabiowski tytuł nadany rodzinie 100 lat przedtem w Prusach. Czapski opuścił służbę państwową w r. 1879 i przeniósł się do swego majątku w Stańkowie, gdzie przez lata gromadził swą kolekcję monet ruskich i polskich, medali i orderów, banknotów, grafik rosyjskich i polskich, militariów, szkła, tkanin, obrazów i starodruków. W roku 1894 przeniósł się wraz z kolekcjami do Krakowa. Po jego śmierci rodzina stworzyła dla kolekcji Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie, w r. 1903 przekazała zbiory miastu (obecnie część Muzeum Narodowego w Krakowie). Jego pięciotomowa praca o polskich monetach ma do dziś podstawową wartość źródłową.
Rodzina
edytujZ żoną Elżbietą Karoliną von Meyendorff (1833–1916), pochodzącą z arystokratycznej rodziny Niemców bałtyckich prawnuczką Otto Magnusa von Stackelberga[5], Emeryk Czapski miał czwórkę dzieci[6]:
- Zofię (1857-1911).
- Karola (1860–1904), prezydenta Mińska, żonatego z Marią hr. Pusłowską, córką Franciszka i Leontyny Włodek, z którą miał czwórka dzieci. Wśród ich potomków są Emeryk August Hutten-Czapski[7] i Izabella Godlewska.
- Jerzego (1861–1930), marszałka szlachty guberni mińskiej, ożenionego z Józefą hr. von Thun und Hohenstein, córką Friedricha Thuna i Leopoldyny von Lamberg. Mieli ośmioro dzieci, wśród nich Józefa Czapskiego i Marię Czapską. Ich potomkami są także Janusz Przewłocki, Henryk M. Przewłocki, Róża Thun i Henryk Woźniakowski.
- Elżbietę (1867-1877).
Emeryk Czapski został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim, w pasie 45[8].
Prace Emeryka Hutten-Czapskiego
edytuj- Udielnyja, wielikokniażeskija i carskija diengi driewniej Rossiji, St. Petersburg 1871
- Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises. hutten-czapski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-29)]., tom 1–5, Kraków 1871–1916
- Spis rycin przedstawiających portrety przeważnie polskich osobistości, Kraków 1901
- Przewodnik po Muzeum hrabiego Emeryka Hutten-Czapskiego, Kraków 1902
Odznaczenia
edytuj- Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)[9]
- Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ Drzewo genealogiczne rodziny Czapskich. Towarzystwo Przyjaciół Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. [dostęp 2023-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-09)].
- ↑ Emeryk hrabia Hutten-Czapski (1828–1896). Towarzystwo Przyjaciół Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. [dostęp 2009-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-28)].
- ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 5.
- ↑ Emeryk Hutten-Czapski (1828–1896). Muzeum Narodowe w Krakowie. [dostęp 2023-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 lipca 2022)].
- ↑ Otto Magnus hr. von Stackelberg [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-07-17].
- ↑ Emeryk Zachariasz hr. Hutten-Czapski h. Leliwa [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-07-17].
- ↑ Emeryk Hutten-Czapski Jr. Towarzystwo Przyjaciół Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. [dostęp 2009-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 marca 2009)].
- ↑ Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 103. ISBN 83-08-01428-3.
- ↑ a b Эмерик-Захарий-Николай-Северин фон Гуттен-Чапский – 190 лет. czapski.by. [dostęp 2023-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 maja 2022)]. (ros.).
Bibliografia
edytuj- Polski Słownik Biograficzny, tom IV, Kraków 1938
- Maria Kocójowa, Pamiątkom ojczystym ocalonym z burzy dziejowej, Kraków 1978
- Tadeusz Kałkowski, Tysiąc lat monety polskiej, Kraków 1981