Elena Lacková

słowacka poetka i pisarka

Elena Lacková (ur. 22 marca 1921 w Wielkim Saryszu, zm. 1 stycznia 2003 w Koszycach) – słowacka pisarka i dramatopisarka pochodzenia romskiego, pisząca w języku romskim.

Elena Lacková
Data i miejsce urodzenia

22 marca 1921
Wielki Szarysz

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 2003
Koszyce

Zawód, zajęcie

poetka, dramaturżka, pisarka

Narodowość

romska

Alma Mater

Uniwersytet Karola

Odznaczenia
Order Ľudovíta Štúra III Klasy (Słowacja)

Życie i twórczość

edytuj

Jej rodzicami byli Polka i romski skrzypek, Mikuláš Doktor. Miała ośmioro rodzeństwa[1]. Po ukończeniu szkoły podstawowej, do której chodziła tylko w zimie, w pozostałym okresie zajmowała się zbieraniem runa leśnego, by wspomóc rodzinę[2]. Naukę kontynuowała w Preszowie w latach 1932–1935[3].

Pierwszy wiersz London – Paris – Veľký Šariš napisała w 1935, a w 1939 napisała swoją pierwszą sztukę teatralną Przesadzony kwiat. Sztuka została jednak zakazana przez władze i nigdy nie została wystawiona[2].

Wyszła za mąż za Jozefa Lacko, z którym miała sześcioro dzieci. Dwoje z nich zmarło w czasie II wojny światowej. Wojenne doświadczenia stały się przewodnim elementem jej twórczości. W 1948 opublikowała sztukę Horiaci cigánsky tábor (Płonący cygański tabor). Po tym jak o amatorskich próbach z lokalnymi mieszkańcami doniosła prasa, aktorzy zostali zaproszeni przez Ministerstwo Spraw Socjalnych do wystawiania jej w przygranicznych regionach Czech, gdzie osiedlili się Romowie[2][1].

W latach 1949–1951 była pracownikiem oświatowym w Preszowie, od 1961 w domu kultury w Uściu nad Łabą[3][4].

W 1970 ukończyła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze jako pierwsza Romka ze Słowacji[5].

Była współzałożycielką Związku Cyganów-Romów[5] w Pradze, w którym pracowała do 1973. W latach 1976–1980 była bibliotekarką w Lemešanach[3].

Od 1990 jej sztuki są wystawiane przez zawodowy teatr romski Theatre Romathan[1].

W 1993 została członkiem Związku Pisarzy Słowackich[2].

Publikowała w założonym przez siebie romskim czasopiśmie „Romano nevo ľil[5].

Swoją autobiografię Narodila jsem se pod šťastnou hvězdou opowiadała w języku romskim przez osiem lat Milenie Hübschmannovej. Została przetłumaczona na czeski, francuski, angielski, bułgarski, węgierski i hiszpański. W 2001 książka otrzymała Premio Hidalgo internacional[6].

Zmarła w domu opieki w Koszycach, w którym spędziła ostatnie lata życia[5].

Twórczość

edytuj

Opracowano na podstawie materiału źródłowego[1][3][5]

  • 1935 – London – Paris – Veľký Šariš: wiersz
  • 1946 – Horiaci cigánsky tábor (Płonący cygański tabor): sztuka teatralna
  • 1952 – Nový život (Nowe życie): sztuka teatralna
  • 1955 – Rómské srdce (Romskie serce): sztuka teatralna
  • 1988 – Žužika: słuchowisko
  • 1992 – Rómske rozprávky / Romane paramisa: książka
  • 1994 – Veľký primáš Baro / Baro primašis Baro: opowiadania
  • 1997 – Narodila jsem se pod šťastnou hvězdou (Urodziłam się pod szczęśliwą gwiazdą): autobiografia
  • 2003 – Husle s tromi srdcami / Lavuta trine jilenaca (Skrzypce z trzema sercami): opowiadania

Nagrody i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Helena Sadílková: Elena Lacková. RomArchive, 2018. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  2. a b c d Lacková, Elena. Documentation Centre for Central and Eastern European literature Main menu Home. [dostęp 2021-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-15)]. (niem.).
  3. a b c d Elena Lacková. Literárne informačné centrum. [dostęp 2021-03-24]. (słow.).
  4. Louise Doughty: Ilona Lackova – Roma writer’s testimony to the sufferings of her people. The Guardian, 2003-02-14. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  5. a b c d e f g Jana Šustová: Mgr. Elena Lacková. Český rozhlas. [dostęp 2021-03-24]. (cz.).
  6. Milena Hübschmannová, filóloga, investigadora y escritora checa Edición impresa [online], El Pais, 17 września 2005 [dostęp 2021-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-18].