Elżbieta Krasińska
Elżbieta Franciszka (Eliza) z Branickich Krasińska (ur. 15 stycznia 1820 w Tomaszpolu, zm. 15 maja 1876 w Krakowie[1]) – polska arystokratka, epistolografka, malarka i rysowniczka amatorka.
| Elżbieta Franciszka Branicka | |
 portret pędzla Franza Xavera Winterhaltera z 1857 roku | |
 Branicki Hrabia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci |
Władysław Wincenty Krasiński |
Życie prywatne
edytujByła najstarszą z trzech córek Władysława Branickiego z Białej Cerkwi i Róży z Potockich[2]. Ochrzczona jako Elżbieta Franciszka, na co dzień nazywana była Elizą, ewentualnie Lizą[3][1]. Trzy siostry Branickie Elżbieta, Zofia i Katarzyna otrzymały takie pierwsze imiona jak ich ciotki, córki hetmana – Elżbieta Woroncowa, Zofia Potocka i Katarzyna Sanguszkowa-Potocka[4].
Dnia 26 lipca 1843 roku w Dreźnie Elżbieta Franciszka Branicka wyszła za mąż za Zygmunta Krasińskiego[1], z którym miała czworo dzieci: Władysława, Zygmunta, Marię Beatrix (żonę Edwarda Aleksandra Raczyńskiego) oraz Elżbietę[5]. Po śmierci Zygmunta w lutym 1859 roku, 10 maja 1860 roku, poślubiła Ludwika Krasińskiego[1][6].
Zbeletryzowaną biografię Krasińskiej pod tytułem „W błękitnym kręgu. Opowieść o Elizie z Branickich Krasińskiej i jej środowisku” w 2004 roku wydał Zbigniew Sudolski. Przygotował on również czterotomową edycję wyboru jej korespondencji, która ukazała się w latach 1995–1996 jako „Świadek epoki. Listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876”[7]. Zachowana epistolografia, licząca ponad 18 tys. stron, obejmuje głównie listy wysyłane do siostry Katarzyny z Branickich Potockiej, ciotki Zofii z Branickich Potockiej oraz kuzynki Aleksandry Potockiej[8][9].
Działalność artystyczna
edytujMalarstwa, od 1847 roku, uczył ją przyjaciel Ary Scheffer[1]. Pobierała również lekcje u Franza Xavera Winterhaltera[10] i Eugène'a Delacroix[11].
Wykonywała głównie wyidealizowane portrety, przeważnie osób z bliskiego otoczenia[1]. Zachowało się pięć obrazów olejnych przez nią namalowanych[12]. Jest autorką m.in. trzech portretów Zygmunta Krasińskiego; pierwszy portret olejny wykonany został w 1843 roku i znajdował się w Muzeum Czartoryskich w Krakowie (zaginiony), drugi datowany na rok 1846 (losy nieznane), trzeci portret olejny znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie[1].
Poza portretami tworzyła obrazy religijne, m.in. na zlecenie kościołów i zakonów. Dla warszawskich szarytek wykonała „Chrystusa najświętsze serce”, a w 1876 roku pracowała nad obrazem dla świątyni opinogórskiej. Dwa obrazy Elizy Krasińskiej o tematyce sakralnej „Pocałunek Judasza” i „Chrystus Pan błogosławiący dzieci” zostały zaprezentowane w Warszawie na Wystawie Krajowej Sztuk Pięknych w 1860 roku[10].
Elżbieta Franciszka Krasińska wykonywała również malowidła na aksamitnych pokryciach mebli do swojego warsztatu, salonu oraz na wachlarzach. Malowała także wzory na ornaty[1] oraz rzeźbiła, o czym świadczą informacje zawarte w jej korespondencji, a także zachowane „Popiersie mężczyzny” ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie[12].
Twórczość
edytujPrócz trzech wymienionych portretów Eliza Krasińska jest autorką następujących prac:
- Portret syna Zygmunta – ołówek, kredka, akwarela, gwasz, sygnowany „Heidelberg EK 1848”, Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW);
- Portret syna Zygmunta – ołówek, akwarela, dawne Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie (zaginiony);
- dwa portrety pośmiertne córki Elżbiety z 1857 roku;
- Portret młodej kobiety w turbanie – Biblioteka Jagiellońska;
- Portret Zofii z Potockich Zamoyskiej – ołówek, sygnowany, 1865, Muzeum Romantyzmu w Opinogórze;
- Młoda kobieta – kredka, sygnowany, 1865;
- Głowa młodej kobiety – kredka, sygnowany;
- Portret córki Marii – rysunek;
- Portret Adama Krasińskiego – rysunek kredką, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie;
- Wschodnia piękność – rysunek kredką, 1863, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie;
- Bambocciata – akty dziecięce bawiących się w ogrodników, rysunek ołówkiem, sygnowane „Heidelberg 1847”, Biblioteka Narodowa;
- Portret Cieszkowskiego – olej, sygnowany 1855, MNW;
- Portret Róży z Lubomirskich Potockiej, olej, sygnowany 1864, MNW;
- Portret Anny Potockiej – (kopia obrazu z XVII w.) olej, sygnowany, 1868, MNW;
- Portret Konstantego Branickiego – rysunek ołówkiem, MNW;
- Portret Władysława Branickiego – akwarela, MNW;
- Portret Róży z Potockich Krasińskiej – rysunek ołówkiem, sygnowany, MNW[13].
Ponadto jest autorką licznych zachowanych studiów portretowych i studiów głów oraz szkicowników pochodzących m.in. z pobytu w Baden-Baden w 1856 roku[13] i Aix w 1865 roku[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed 1986 ↓, s. 243.
- ↑ T. Zielińska 1997 ↓, s. 44.
- ↑ A. Łyszkowska 2018 ↓, s. 247, 247 przyp. 1.
- ↑ T. Zielińska 1998 ↓, s. 36 przyp. 17, 19.
- ↑ T. Zielińska 1997 ↓, s. 126.
- ↑ T. Zielińska 1997 ↓, s. 117, 126.
- ↑ O. Płaszczewska 2012 ↓, s. 217, przyp. 2, 3.
- ↑ Z. Sudolski 1991−1992 ↓, s. 165.
- ↑ A. Markuszewska 2010 ↓, s. 66, przyp. 7.
- ↑ a b c J. Żelazińska 2016 ↓, s. 36.
- ↑ O. Płaszczewska 2013 ↓, s. 156.
- ↑ a b J. Żelazińska 2016 ↓, s. 34.
- ↑ a b J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed 1986 ↓, s. 244.
Bibliografia
edytuj- Aldona Łyszkowska: Ojcostwo i macierzyństwo w świetle listów Zygmunta i Elizy Krasińskich. W: Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak (red.): Życie prywatne Polaków w XIX wieku. T. VII: Prywatne światy zamknięte w listach. Łódź – Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018.
- Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed (red.): Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. T. IV: Kl–La. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN, 1986.
- Agnieszka Markuszewska. Metafizyka integracji. Elizy z Branickich Krasińskiej poszukiwanie tożsamości. „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”. 3 (45), 2010.
- Olga Płaszczewska: „Najlepiej jest być sobą”. Doświadczenia czytelnicze Elizy Krasińskiej. W: Małgorzata Sokalska (red.): Wokół Krasińskiego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
- Olga Płaszczewska. Zygmunt Krasiński wobec sztuk pięknych. „Ruch Literacki”. 2 (317), 2013.
- Zbigniew Sudolski. Norwid w listach Elizy Krasińskiej. „Studia Norwidiana”. 9-10, 1991-1992.
- Teresa Zielińska: Poczet polskich rodów arystokratycznych. Warszawa: 1997.
- Teresa Zielińska. Archiwalia dwóch rodów Branickich – herbu Gryf i herbu Korczak. „Miscellanea Historico-Archivistica”. IX, 1998.
- Joanna Żelazińska. Domowa sztuka Elizy Krasińskiej. „Spotkania z Zabytkami”. 7-8, 2016.