Elżbieta Korfantowa
Elżbieta Korfantowa, de domo Szprot lub Sprot (ur. 3 grudnia 1882 w Karbiu, zm. 8 stycznia 1966 w Katowicach) – śląska działaczka społeczna i polityczna, posłanka na Sejm Śląski III kadencji (1930–1935); żona Wojciecha Korfantego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 stycznia 1966 |
| Poseł III kadencji Sejmu Śląskiego (II RP) | |
| Okres |
od 1930 |
| Przynależność polityczna | |
Życiorys
edytujRodzina
edytujJej ojciec był sztygarem. Miała trzy siostry i dwóch braci. Biegle posługiwała się niemieckim i polskim, mówiła gwarą śląską[1].
W 1902 pracowała jako ekspedientka w domu towarowym braci Barasch w Bytomiu w dziale z galanterią. W dniu 30 czerwca 1903 poślubiła polityka i działacza społecznego Wojciecha Korfantego. Ślub kościelny mieli wziąć 1 lipca w kościele Trójcy Przenajświętszej w Bytomiu, ale ze względu na domniemane autorstwo antyniemieckiego listu opublikowanego w "Górnoślązaku", przypisywane Konfantemu, i broszurę "Precz z Centrum", sprzeciwiającej się partii kształtującej postawy Górnoślązaków na Prusaków, sakrament mieli przyjąć dwa tygodnie później podczas skromnej uroczystości po oficjalnych przeprosinach, które miał wystosować polityk. Mimo protestów polskich księży, oburzonych upolitycznieniem małżeństwa i szykanowaniem Konfantego, polityk odmówił, więc młodzi mieli tylko ślub cywilny. Ostatecznie jednak uzyskali błogosławieństwa Piusa X dla związku, wytrącając przeciwnikom politycznym Korfantego argument o nieważności związku i ewentualnych nieślubnych dzieciach, które z niego miały się narodzić[1][2].
Małżeństwo przeprowadziło się do Krakowa. Elżbieta prowadziła lekcje niemieckiego w Wyższej Pensji Żeńskiej Heleny Kaplińskiej i Łucji Żeleszkiewicz. Małżonkowie początkowo mieszkali osobno, by dopełnić trzymiesięcznego wymogu domicylu wymaganego do procedowania małżeństwa w monarchii habsburskiej. Ślub kościelny wzięli w kościele św. Krzyża w Krakowie[1][2].
Następnie wrócili do Katowic, gdzie w wynajętym mieszkaniu przy ul. Stawowej 3 przyszły na świat dzieci: Zbigniew (1905–1970), Halżka (zm. 1990 w Bostonie) i Maria (1908–1996). Potem Korfantowie mieszkali w Bytomiu, gdzie w 1910 urodził się im syn Witold. W 1912 zamieszkali w Berlinie-Charlottenburgu przy Eislebnerstrasse. Wojciech Korfanty pracował tam jako korespondent[1].
W 1918, przed powstaniem wielkopolskim, Elżbieta z dziećmi przyjechała do Poznania, gdzie zamieszkała przy Moście Teatralnym. Wojciech Korfanty mieszkał wówczas kolejno w Bytomiu, Sosnowcu i w Szopienicach. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski (1922) rodzina zamieszkała w Katowicach. Najpierw wynajmowali mieszkanie przy ul. Sienkiewicza. Ostatecznie kupili willę przy ul. Powstańców 41[1].
W 1935 Elżbieta rozdzieliła się z mężem – on wyjechał do Czechosłowacji, ona z dziećmi nadal mieszkała w Katowicach. Często odwiedzała Wojciecha. W 1938 zmarł ich syn Witold. Korfanty wrócił na krótko do rodzinnego domu w 1939, po czym został aresztowany i trafił do więzienia na Mokotowie. Zmarł z wycieńczenia. Na pogrzebie żegnała go żona i syn Zbigniew[1].
Dzień po pogrzebie rodzina wyjechała do Warszawy. We wrześniu 1939 postanowili uciec na wschód. Rodzina się rozdzieliła. Kobiety, w tym Elżbieta, oraz dzieci 17 września 1939 trafiły w ręce Sowietów wkraczających na ziemie polskie. Po okresie życia w ukryciu w leśniczówce wróciły do Warszawy. Przedostali się do Krakowa, następnie do Wiednia. Pociągiem przez Rzym pojechali do Paryża. Wraz z grupą rodzin członków rządu na uchodżstwie zamieszkali w majątku pod Angers. Następnie popłynęli statkiem do Wielkiej Brytanii[3].
Elżbieta wróciła do Polski w 1947 jako jedyna z rodziny Korfantych (dzieci pozostały na emigracji w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i USA). Zamieszkała z siostrami w Katowicach przy ul. Szafranka 9 (dziś siedziba Muzeum Historii Katowic). Przez 2 lata mieszkała u brata Pawła Sprotta przy ul. Kopernika 32. Dom rodzinny przy Powstańców 41 wynajmowała Muzeum Górnictwa, z czasem go sprzedała, nie otrzymując jednak w pełni zapłaty[1][4].
W 1964 złamała nogę. Odtąd jeździła na wózku inwalidzkim. Zmarła w domu przy ul. Szafranka w Katowicach z powodu wylewu krwi do mózgu[1]. Została pochowana na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach w rodzinnym grobowcu obok męża[3][5].
Działalność społeczna
edytuj
Zajmowała się krzewieniem oświaty oraz działalnością społeczną, szczególnie wśród kobiet, m.in. w Czytelni dla Kobiet i Towarzystwie Kobiet. Od 1922 była członkinią Związku Towarzystwa Polek oraz zastępczynią przewodniczącej[4]. Podczas spotkań katowickiego oddziału towarzystwa nosiła strój śląski. Od 1927 prezes Związku Katolickich Towarzystw Polek na Górnym Śląsku. Działała w Polskim Czerwonym Krzyżu[1].
Towarzyszyła mężowi w czasie wielu imprez, inicjatyw i uroczystości. Była przewodniczącą komitetów organizujących zawody sportowe i zabawy dla dzieci, np. podczas katowickiego Święta Dzieci w 1933[1].
W czasie II wojny światowej działała w Kole Ślązaków w Londynie[4].
Działalność polityczna
edytujBrała czynny udział w III powstaniu śląskim. W czasie plebiscytu na Górnym Śląsku agitowała na rzecz Polski[4].
W latach 1930–1935 była posłanką na Sejm Śląski (wybrana z listy chadecji). Należała do klubu ChD–NPR[1].
W czasie II wojny światowej reprezentowała Śląsk i Stronnictwo Pracy w Radzie Narodowej RP przy Rządzie Polskim na Uchodźstwie w Londynie[1].
Po wojnie pobierała emeryturę dla zasłużonych (tzw. renta nadzwyczajna). W jej pozyskaniu pomógł jej Karol Esteicher[3].
Upamiętnienie
edytujJest jedną z 30 bohaterek wystawy „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” powstałej w 2019 i opowiadającej o roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej. Koncepcję wystawy, scenariusz i materiały przygotowała Małgorzata Tkacz-Janik, a grafiki Marta Frej[6][7]. Jest jedną z bohaterek filmu 5 kobiet Sejmu Śląskiego – fabularyzowanego dokumentu według pomysłu Małgorzaty Tkacz-Janik w reżyserii Macieja Marmoli oraz Kamila Niesłonego[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l Barbara Szmatloch, Do końca wierna, lojalna i dumna, „Śląsk”, 14 (12), 2008, s. 32-36.
- ↑ a b Ślubu Korfantemu nie dawać! - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego [online], instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-03-22].
- ↑ a b c Barbara Szmatloch, Losy rodziny Wojciecha Korfantego. Ocalili tylko wspomnienia, „Śląsk”, 9, 2009, s. 10–14.
- ↑ a b c d STULECIE PRAW KOBIET NA ŚLĄSKU [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2021-03-22].
- ↑ Elżbieta, żona Wojciecha [online], Śląskie Siemianowice - Tygodnik Miejski, 3 marca 2020 [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Małgorzata Tkacz-Janik (red.), Zeszyt do herstorii dla początkujących, Katowice 2019.
- ↑ 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego [online], instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-04-06].
- ↑ 5 kobiet Sejmu Śląskiego - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego [online], instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-04-11].