Eikozanoidy

Eikozanoidy, ikozanoidy (gr. εἴκοσι, eikosi = dwadzieścia, czyli zawierające 20 atomów węgla) – grupa organicznych związków chemicznych będących produktami przemian niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT):

• kwasu arachidonowego,
• kwasu linolowego,
• i kwasu α-linolenowego.

Podział eikozanoidów:

• prostanoidy:
  • prostaglandyny (skrót: PG)
  • prostacykliny (PGI)
  • tromboksany (TX)
• leukotrieny (LT)
• lipoksyny (LX)

Eikozanoidy wykazują znaczną aktywność i spełniają bardzo wiele istotnych metabolicznie funkcji. Są obecne w bardzo wielu różnego rodzaju tkankach. Ważnym szlakiem metabolicznym jest znajdujący się w fosfolipidach błon komórkowych kwas arachidonowy, który za pomocą fosfolipazy A₂ jest uwalniany z fosfatydyloinozytolu. Kwas arachidonowy staje się substratem dla dwóch ważnych enzymów: cyklooksygenazy (COX) i 5'-lipooksygenazy. Cyklooksygenaza występuje w dwóch izoformach:

• COX-1 – cyklooksygenaza konstytutywna,
• COX-2 – cyklooksygenaza indukowalna, jej aktywność gwałtownie wzrasta w stanach zapalnych,

Produktem cyklooksygenazy jest prostaglandyna PGG przekształcana do PGH₂, będąca macierzystym związkiem chemicznym, z którego powstają prostaglandyny, prostacykliny i tromboksany.

Bibliografia

• Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell: Biochemia Harpera ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012. ISBN 978-83-200-4554-3
• Biochemia – Edward Bańkowski, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner Wrocław ISBN 83-89581-10-8