Edward Woyniłłowicz
Edward Antoni Leonard Woyniłłowicz (spotykana jest także pisownia: Wojniłłowicz, biał. Эдвард Вайніловіч, Edvard Vajniłovič; ur. 13 października 1847 w majątku Ślepianka k. Mińska (obecnie Białoruś), zm. 16 czerwca 1928 w Bydgoszczy) – polski oraz białoruski działacz społeczny i gospodarczy, fundator kościoła św. Szymona i św. Heleny w Mińsku oraz Sługa Boży Kościoła katolickiego.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Czczony przez | |
| Narodowość | |
|---|---|
| Wyznanie | |
| Rodzice |
|
| Małżeństwo |
Olimpia Uzłowska |
| Dzieci |
Helena, Symeon |
| |
| Odznaczenia | |
 .svg){kind=small} .svg){kind=small} .svg){kind=small}
| |
Życiorys
edytujEdward Woyniłłowicz urodził się 13 października 1847 roku w rodzinie ziemiańskiej Adama i Anny z Wańkowiczów. Rodzina Woyniłłowiczów, pieczętująca się herbem Syrokomla odmienna, od XVII wieku posiadała wielkie dobra ziemskie z główną siedzibą w pałacu w Sawiczach, niedaleko Nieświeża.
Edward Woyniłłowicz otrzymał gruntowną edukację: najpierw domową, następnie ukończył słynne Gimnazjum w Słucku i Petersburski Instytut Technologiczny[1]. Po odbyciu stażu na terenie dzisiejszych Niemiec, podjął pracę w charakterze inżyniera fabrycznego w Petersburgu.
Po śmierci ojca odziedziczył majątek sawicki, w którym zamieszkał i prowadził życie ziemiańskie. Należał do Towarzystwa Rolniczego Mińskiego, w 1878 roku został jego wiceprzewodniczącym, a w kilka lat później sięgnął po prezesurę tej organizacji. W 1901 roku powołał Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Klecku.
W 1906 roku został wybrany do Rady Państwa, gdzie był przewodniczącym koła „Królestwa Polskiego, Litwy i Rusi”.
Na początku XX wieku brał udział w działalności białoruskiego ruchu narodowego, wspierał go finansowo, lecz wycofał się z niego, gdy górę w nim zaczęły brać prądy lewicowe. Jako fundator Woyniłłowicz finansował budowy nie tylko kościołów, lecz także cerkwi prawosławnych, był również założycielem komitetu obrony praw Żydów i Tatarów-muzułmanów w Klecku.
Woyniłłowicz znany jest także jako fundator pierwszego białoruskiego wydawnictwa „Zahlanie sonca i u nasza vakonca”, czasopism „Łuczynka” i „Sacha” oraz gazety „Nasza Niva”.
Wspierał powstanie w 1918 roku Białoruskiej Republiki Ludowej, należał do jej Rady, a w jego domu w Słucku mieścił się sztab powstańców słuckich.
Z żoną Olimpią z Uzłowskich miał córkę Helenę (ur. 1884 – zm. 1903) oraz syna Szymona (ur. 1885 – zm. 1897). Na cześć zmarłych dzieci ufundował w Mińsku kościół pod wezwaniem ich świętych patronów. Przez pewien czas przewodził również społecznemu komitetowi budowy tej świątyni.
Edward Woyniłłowicz wyemigrował z ojczystych stron wskutek oddania Mińszczyzny, wyzwolonej przez Wojsko Polskie, bolszewikom w październiku 1920 roku. Marian Zdziechowski ujawnił, iż delegaci Polski na rokowaniach pokojowych w Rydze, niechętni Woyniłłowiczowi, celowo tak przeprowadzili linię graniczną, aby jego majątek znalazł się po stronie sowieckiej[2]. Swoje ostatnie lata życia związał z Bydgoszczą, gdzie zamieszkał w domu przy ulicy Zamoyskiego 4. Zmarł 16 czerwca 1928 roku. Został pochowany na Cmentarzu Starofarnym. Na jego grobie widnieje bolesny w wymowie napis: Traktatem ryskim z swej ziemi wygnany, deptać musiałem obce łany.
Upamiętnienie
edytuj
- Latem 2006 roku zwłoki Edwarda Woyniłłowicza uroczyście przeniesiono i pochowano przy kościele pw. św. św. Szymona i Heleny przy placu Niepodległości w Mińsku. We wrześniu 2007 roku decyzją władz Mińska ulicy przy tym kościele nadano imię Edwarda Woyniłłowicza[3], jednak decyzja o zmianie nazwy ulicy została odwołana po sprzeciwie ze strony białoruskich komunistów[4].
- 29 lutego 2012 Rada Miasta Bydgoszczy nadała skwerowi znajdującemu się u zbiegu ulic Chodkiewicza i Ogińskiego nazwę „skwer Edwarda Woyniłłowicza”[5]. 16 czerwca 2012 w południe środowiska kresowe dokonały uroczystego odsłonięcia tablicy z nazwą skweru.
- 27 czerwca 2017 roku Rada Miasta Mińska nadała skwerowi niedaleko fundowanego przez niego kościoła św. Szymona i św. Heleny nazwę „skwer Edwarda Woyniłłowicza” (biał. сквер Эдварда Вайніловіча)[6][7].
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[8]
Publikacje
edytujOpublikowano następujące jego pozycje książkowe[9]:
- Edward Woyniłłowicz (wstęp Janusz Iwaszkiewicz): Wspomnienia 1847–1928. Cz. 1. Pelplin: Bernardinum, 2013. ISBN 978-83-7823-163-9.
- Edward Woyniłłowicz: Wspomnienia 1847–1928. Cz. 2. Warszawa: Klinika Języka, Lucyna Aninowska-Maciejewska, 2016. ISBN 978-83-64197-25-3.
Proces beatyfikacji
edytujZ inicjatywy archidiecezji mińsko-mohylewskiej powstał pomysł wyniesienia go na ołtarze[10]. Stolica Apostolska wyraziła zgodę na rozpoczęcie procesu beatyfikacji w 2015 wydając tzw. Nihil obstat[10], po czym 10 kwietnia 2016 w kościele św. Szymona i św. Heleny w Mińsku, uroczystą mszą świętą sprawowaną przez abp. Tadeusza Kondrusiewicza rozpoczął się ten proces na szczeblu diecezjalnym[11]. Warto dodać, że jest to pierwszy proces beatyfikacyjny w historii Białorusi[11]. Odtąd przysługuje mu tytuł Sługi Bożego[12].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu, Warszawa , 1933, s. 99.
- ↑ Piotr Zychowicz, Pakt Piłsudski-Lenin, Rebis, Poznań 2015, s. 399.
- ↑ У Менску зьявіліся вуліцы Брыля, Сапегі і Вайніловіча. nn.by. [dostęp 2018-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)]. (biał.).
- ↑ Białoruskie władze uhonorowały Polaka. Nazwano skwer jego imieniem [online], Historia, 19 czerwca 2017 [dostęp 2022-02-02] (pol.).
- ↑ Uchwała nr XXII/440/12 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 29 lutego 2012 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi na terenie Bydgoszczy. [dostęp 2013-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
- ↑ Два сквера в Минске получили названия. (ros.).
- ↑ Andrzej Poczobut: Skwer imienia Polaka w centrum białoruskiej stolicy
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 21.
- ↑ Woyniłłowicz Edward (1847–1928). [w:] Katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych Nukat [on-line]. katalog.nukat.edu.pl. [dostęp 2017-02-05]. (pol.).
- ↑ a b ~1928~ EDVARD VAJNILOVIČ (ЭДВАРД ВАЙНІЛОВІЧ) [EDWARD WOYNIŁŁOWICZ]. newsaints.faithweb.com. [dostęp 2017-02-05]. (ang.).
- ↑ a b W Mińsku zainaugurowano proces beatyfikacyjny Edwarda Woyniłłowicza. kresy24.pl, 2016-04-11. [dostęp 2017-02-05]. (pol.).
- ↑ Znad doliny Łosośny. „Znad Wilii”. 2 (66), s. 30, 2016.
Bibliografia
edytuj- E. Woyniłłowicz. Wspomnienia 1847—1928. Wilno, 1931.
- Wł. Dzianisau, Kaścioł św. Szymona i św. Alieny, Miensk 1996 [broszura], ss. 15-31.
- Roman Jurkowski. Listy Edwarda Woyniłłowicza do Mariana Zdziechowskiego z lat 1905-1928.. dlibra.bg.uwm.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. // «Echa Przeszłości» VIII, cz. I. S. 209. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. 2007.
- Gizela Chmielewska, Cierń Kresowy, Wydawnictwo L.T.W., 2010. ISBN 978-83-7565-128-7. S. 369.
Linki zewnętrzne
edytuj- Towarzystwo Miłośników Ziemi Mińskiej im. Edwarda Woyniłłowicza. woynillowicz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-07)].
- Publikacje związane z Edwardem Woyniłłowiczem w bibliotece Polona