Dzierżysław (województwo opolskie)
Dzierżysław (cz. Dršlav[4], niem. Dirschel[5]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Kietrz.
| wieś | |
_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Bart%C5%82omieja.jpg) Kościół św. Bartłomieja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
588[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-130[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OGL |
| SIMC |
0496018 |
Położenie na mapie gminy Kietrz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego  | |
 50°02′58″N 17°58′09″E/50,049444 17,969167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Nazwa
edytujHeinrich Adamy w swoim spisie nazw miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu zalicza nazwę miejscowości do grupy nazw patronomicznych i wyprowadza ją od staropolskiego (jak też staroczeskiego) imienia założyciela oraz pierwszego właściciela Dzierżysława[6]. Imię to złożone z dwóch członów „dzierży-” (trzymać) i „-sław” (sława) oznacza tego, „który posiada sławę”. Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną po łacinie nazwę miejscowości Dirslowice, podając jej znaczenie „Dorf des Dirislaw” (pol. wieś Dzierżysława)[6]. Pierwotna słowiańska nazwa została później przez Niemców fonetycznie zgermanizowana na Dirschel, tracąc swoje pierwotne znaczenie[6].
Historia
edytujW pobliżu Dzierżysławia odkryto w 2007 r. jedno z największych na Śląsku obozowisk kultury kultury magdaleńskiej[7].
Historycznie miejscowość leży na tzw. polskich Morawach, czyli na obszarze dawnej diecezji ołomunieckiej. Początkowo należała do Moraw i wydzielonego z nich księstwa opawskiego. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. Pierwotnie była zamieszkała przez tzw. Morawców, jeszcze w XVII wieku językiem kazań był język morawski (gwary laskie)[8], na początku XX wieku była już niemieckojęzyczna. Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Dzierżysławiu 1226 osób, z czego 885, ok. 72,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 867, ok. 70,7% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1216 głosów (ok. 99,2% uprawnionych), w tym 1216 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 1213 osób (ok. 99,8%), a za Polską 3 osoby (ok. 0,2%)[9]. W granicach Polski od końca II wojny światowej.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dzierżysław. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa opolskiego.
Kopalnia gipsu
edytujW Dzierżysławiu działała kopalnia gipsu, powstałego w miocenie. Poziom gipsonośny miał 40 m miąższości i leżał pod około 25 m nadkładu osadów czwartorzędu. Pierwsze wzmianki o lokalnym wydobyciu tego surowca pochodzą z 1812 roku, a na skalę przemysłową rozpoczęto wydobycie w trzech kopalniach (Ferdynand, Ludwik i Anna) w 1870. Częściowo uruchomione po 1945, w 1949 r. zostały znacjonalizowane i rozbudowane. Eksploatację prowadzono wówczas w kopalni podziemnej pięcioma poziomami, z których najgłębszy sięgał 40 m. Gipsu używano do produkcji cementu portlandzkiego oraz gipsów sztukatorskich, modelarskich, a także budowlanych. Z powodu wyczerpania się dobrej jakości złóż i wobec bogatych złóż w innych miejscach Polski, kopalnię zamknięto w 1972 r. Od tego czasu obserwuje się w okolicy szkody górnicze, związane z zapadaniem słabo zabezpieczonych podziemnych wyrobisk oraz być może z rozwojem krasu gipsowego[10].
Religia
edytujNa terenie wsi działalność religijną prowadzi Kościół Rzymskokatolicki.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- kościół par. pw. św. Bartłomieja, z XIV wieku, XVIII/XIX w., XX w.
- „Willa w lesie”, ul. Wojska Polskiego 18, z 1920 r.
- ogród.
inne zabytki:
- stanowiska kultury szeleckiej i kultury magdaleńskiej w okolicy miejscowości.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28904
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 245 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gregor Wolný: Kirchliche Topographie von Mähren. I. Abtheilung, Band 5. Brünn: Nitsch und Grosse, 1863, s. 225. (niem.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 15, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Holc E., Matuszczyk-Rychlik E., 2010: Pradzieje i wczesne średniowiecze Opolszczyzny. Wyd. Muzeum Śląska Opolskiego, s. 9
- ↑ Mapa Zasięg mowy polskie na Śląsku około połowy XVII wieku. Opracował Tadeusz Ładogórski w: Historia Śląska pod redakcją Karola Maleczyńskiego, Wrocław 1966, Tom 1, cz. 3.
- ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 16. [dostęp 2015-02-12]. (fr. • pol.).
- ↑ E. Sztromwasser – Państwowy Instytut Geologiczny. Zakład Geologii Gospodarczej: Surowce chemiczne: Gipsy i anhydryty: Zachodnia część zapadliska przedkarpackiego.. [dostęp 2007-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-24)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 28.
Bibliografia
edytuj- W. Gabzdyl, B. Hanak, Surowce mineralne Górnoślaskiego Zagłębia Węglowego i obszarów przyległych, Przegląd Geologiczny, 2005 r., nr 9.
Linki zewnętrzne
edytuj- www.dzierzyslaw.cba.pl. dzierzyslaw.cba.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-12)].