Wikipedia

Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN we Wrocławiu

fragment osiedla mieszkaniowego Plac PKWN we Wrocławiu uznany za dobro kultury wspólczesnej

Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN – fragment większego założenia urbanistycznego jakim jest osiedle mieszkaniowe Plac PKWN, wyróżnione poprzez uznanie i objęcie go ochroną jako dobra kultury współczesnej. Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN położona jest we Wrocławiu w obrębie osiedla Przedmieście Świdnickie. Zbudowana została w ramach wyżej wymienionego osiedla w drugiej połowie lat 50. i w latach 60. XX wieku. Część zabudowy położonej w ramach niniejszej dzielnicy mieszkaniowej, tj. zespół budynków mieszkalno-usługowych przy ulicy marsz. Józefa Piłsudskiego 2-10, została także objęta ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków.

Budynki w rejonie ul. I. Pawłowa i Tęczowej
Ul. Iwana Pawłowa 8-14
Ul. Iwana Pawłowa 7-13
Zieleniec przy ul. Św. Trójcy
Ul. K. Świerczewskiego (współcześnie ul. J. Piłsudskiego 4, 6, 8, 10), punktowce

Historia

edytuj

Historia terenu na którym później powstało osiedle mieszkaniowe Plac PKWN, a w szczególności dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN, to historia dawnego Przedmieścia Świdnickiego (Schweidnitzer Vorstadt) i południowo-wschodniego fragmentu Przedmieścia Mikołajskiego (Nikolai Vorstadt). W tym miejscu należy jedynie wspomnieć, że obszar ten został włączony do miasta w 1808 r. po rozebraniu fortyfikacji miejskich. Nastąpił wówczas intensywny rozwój i zabudowa tych terenów, także powiązana z powstaniem i rozwojem kolei, w tym budowa stacji i dworca Wrocław Świebodzki w latach 1868-1874. Z czasem sam teren współczesnego osiedla zagospodarowany był przede wszystkim wielkomiejską, kwartałową zabudową kamienicową w układzie pierzejowym[1][2][3][4].

W wyniku działań wojennych prowadzonych w czasie II wojny światowej podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., kiedy to Wrocław został ogłoszony twierdzą, wspominana wyżej zabudowa uległa niemal całkowitemu zniszczeniu[5][6][7][8][9][10][11][12]. Po wojnie stopniowo teren ten odgruzowano. Powstały w ten sposób wolne tereny, które umożliwiały kreację nowego centrum miasta, z uwzględnieniem zmian zarówno w zakresie ulic oraz transportu jak i zabudowy uwzględniającej nowe tendencje oraz rozwiązania architektoniczno-urbanistyczne, a także nowe funkcje niezbędne w dużym ośrodku miejskim[13].

Projekt osiedla Plac PKWN został opracowany w 1955 r.[14][15] (1954 r.[16]) w ramach odbudowy centrum miasta[17]. Powstał w Miastoprojekcie Wrocław[5][15][18][19], w zespole architektów. Jego pracami kierował Kazimierz Bieńkowski[5][14][15][16][18][19][20][21][22]. Inwestorem dla tej realizacji była Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych Wrocław-Miasto[23]. Sama realizacja projektowanych obiektów była rozciągnięta w czasie od drugiej połowy lat 50., w latach 60., oraz na początku lat 70. XX wieku[5][20][14].

Jeśli chodzi o budynki zrealizowane w ramach samej dzielnicy mieszkaniowej Plac PKWN to można podać, że budynki przy ulicy Prostej 2-6 i 8-14 zostały przekazane do użytkowania w 1958 r.[8], budynki przy Iwana Pawłowa około 1960 r.[9], zaś budynki punktowe przy ulicy Józefa Piłsudskiego 4-10 do 1961 r.[6][23] (1960 r.[24], a cały zespół zabudowy 1960-1971, 1998-1999[25].

Zabudowa

edytuj

Ta część osiedla mieszkaniowego Plac PKWN, czyli wyłącznie dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN obejmuje następujące budynki:

  • kwartał zabudowy zawarty pomiędzy ulicami Prostą, Tęczową, Iwana Pawłowa i Świętej Trójcy:
    • przy ulicy Tęczowej: 24, 26, 28 (mieszkalny), 30-32 (pawilon handlowo-usługowy)[26][27],
    • przy ulicy Prostej: 2, 4, 6 (mieszkalny), 8, 10, 12, 14 (mieszkalny)[8][26][28],
    • przy ulicy Iwana Pawłowa: 1, 3, 5 (mieszkalny), 7, 9, 11, 13 (mieszkalny)[26][29][30],
  • kwartał zabudowy zawarty pomiędzy ulicami Tęczową, Józefa Piłsudskiego i Iwana Pawłowa:
    • przy ulicy Tęczowej: 2, 4, 4a (mieszkalno-usługowy), 8, 10, 12 (mieszkalny), 14, 16, 18 (mieszkalny), 20, 22 (pawilony handlowo-usługowe)[26][27],
    • przy ulicy Iwana Pawłowa: 2, 4, 6 (mieszkalny)[26][29], 6a (przedszkole), 8, 10, 12, 14 (mieszkalny)[26][29][30],
    • przy ulicy Józefa Piłsudskiego: 1, 1a, 3, 3a, 5 (mieszkalny), 7, 7a, 9, 9a, 11 (mieszkalny)[26][31],
  • punktowce przy ulicy Józefa Piłsudskiego 2-10 (po wschodniej stronie tej ulicy): przy ulicy Józefa Piłsudskiego: 2 (pawilon handlowo-usługowy), 4 (mieszkalny), 4a (pawilon handlowo-usługowy), 6 (mieszkalny), 6a (pawilon handlowo-usługowy), 8 (mieszkalny), 8a (pawilon handlowo-usługowy), 10 (mieszkalny), 8a (pawilon handlowo-usługowy)[24][26][31][32].

Dobro kultury współczesnej

edytuj

Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN została uznana za dobro kultury współczesnej. Zgodnie z ustawowym obowiązkiem nałożonym w Polsce na gminy w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Gmina Wrocław podczas prac planistycznych po wejściu w życie przedmiotowej ustawy uwzględniała ochronę dóbr kultury współczesnej między innymi w ramach opracowywanych dla miasta studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. W przypadku Dzielnicy mieszkaniowej Plac PKWN była ona jako dobro kultury współczesnej uwzględniona, zarówno w 2010 r. jak i w 2018 r.[33][34][35][36]. Należy także odnotować, że w 2017 r. proponowano ustanowienie dobrem kultury współczesnej znacznie szerszy zakres zabudowy sięgający za ulicę Sądową i ulicę Grabiszyńską do placu Muzealnego[37], jednak tego nie uczyniono i zachowano ochronę dla znacznie mniejszego obszaru[33][34][35].

Gminna ewidencja zabytków

edytuj

Z obiektów powstałych w ramach dzielnicy późniejszej zabudowy uzupełniającej w gminnej ewidencji zabytków ujęty został zespół budynków mieszkalno-usługowych - tzw. Punktowce, położony przy ulicy Józefa Piłsudskiego 4, 6, 8, 10[38][39][40][41][42]. Zespół ten obejmuje następujące obiekty[41][42]:

Obiekty zabytkowe
obiekt, położenie powstanie fotografia
pawilon nr 2
ulica Józefa Piłsudskiego 2 		lata 1967-1970[43][44]
budynek mieszkalny
ulica Józefa Piłsudskiego 4 		lata 1959-1961[45][46]
pawilon nr 4a
ulica Józefa Piłsudskiego 4a 		lata 1998-1999[47][48]
budynek mieszkalny
ulica Józefa Piłsudskiego 6 		lata 1959-1961[49][50]
pawilon nr 6a
ulica Józefa Piłsudskiego 6a 		lata 1969-1971[51][52]
budynek mieszkalny
ulica Józefa Piłsudskiego 8 		lata 1959-1961[53][54]
pawilon nr 8a
ulica Józefa Piłsudskiego 8a 		lata 1998-1999[55][56]
budynek mieszkalny
ulica Józefa Piłsudskiego 10 		lata 1959-1961[57][58]

Można także wspomnieć, że obszar, na którym położona jest dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN również podlega ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Przedmieście Mikołajskie[59][60][61][62][63], stanowiącego część Śródmieścia we Wrocławiu[64]. Ochronie podlega przede wszystkim historyczny układ urbanistyczny Przedmieścia Mikołajskiego kształtowany w różnych okresach historycznych począwszy od początku XIX wieku do lat 70. XX wieku. Obszar ten obejmuje historyczny układ urbanistyczny przedmieścia w rejonie placów Św. Mikołaja, Jana Pawła II i Orląt Lwowskich oraz ulic Tęczowej i Grabiszyńskiej we Wrocławiu. Stan jego zachowania określa się na 4 – dobry / 5 – bardzo dobry[65][64].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 169 (Dworzec kolejowy Wrocław Świebodzki).
  2. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 723 (Przedmieście Świdnickie).
  3. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 721 (Przedmieście Mikołajskie).
  4. ↑ Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 29 (poz. 20), 36-37 (poz. 28), 63 (poz. 58).
  5. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 474 (Legionów).
  6. ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 263-267 (Świerczewskiego).
  7. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 229-230 (Sądowa).
  8. ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 203-204 (Prosta).
  9. ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 182-183 (Pawłowa).
  10. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 274 (Św. Trójcy).
  11. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 58-59 (Grabiszyńska).
  12. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 566 (Muzealny, plac).
  13. ↑ Gabiś 2016 ↓.
  14. ↑ a b c Bińkowska 2013 ↓, s. 584-585 (poz. 523 Tereny zieleni osiedla mieszkaniowego Plac PKWN).
  15. ↑ a b c SARP 1996 ↓, s. 34-35.
  16. ↑ a b Pacholak i b.d. ↓.
  17. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 633 (Osiedla Mieszkaniowe).
  18. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 74 (Bieńkowski Kazimierz).
  19. ↑ a b Majczyk i in. 2017 ↓, s. 185.
  20. ↑ a b Bińkowska 2013 ↓, s. 544 (poz. 458 Plac Legionów).
  21. ↑ SARP 1996 ↓, s. 126.
  22. ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 186-187 (PKWN).
  23. ↑ a b Gabiś 2009 ↓, s. 2.
  24. ↑ a b Molicki 2001 ↓, s. 94, 99 (poz. 9).
  25. ↑ Gabiś 2009 ↓, s. 1.
  26. ↑ a b c d e f g h ZGKiKM 2023 ↓, EGiB G5.
  27. ↑ a b UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1297 (ul. Tęczowa).
  28. ↑ UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1010 (ul. Prosta).
  29. ↑ a b c UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 942 (ul. Iwana Pawłowa).
  30. ↑ a b UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, POI nr 26465 (Przedszkole nr 87 Wrocławskie Dzieciaki).
  31. ↑ a b UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 84 (ul. marsz. Józefa Piłsudskiego).
  32. ↑ Gabiś 2009 ↓, s. 1-3, 5-6, 8-11, 17.
  33. ↑ a b UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 32 (pkt 4.2 lit. r), 255 (pkt 10.6 lit. bb).
  34. ↑ a b UMWr SIP Studium 2010 ↓, s. 253 (pkt 10 ppkt 26), 259 (pkt 19 ppkt 26.
  35. ↑ a b UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Studium 2018: ryc. 3, 12.
  36. ↑ Ustawa o pizp 2003 ze zm. ↓, §3 ust. 1.
  37. ↑ Zabłocka-Kos, Duda, Gabiś i b.d. ↓, s. 3 (poz. A1.1).
  38. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Gminna ewidencja zabytków.
  39. ↑ WUOZ 2022 ↓, wiersz 6019.
  40. ↑ UMWr ZW 2021 ↓, wiersz 6347.
  41. ↑ a b NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_ZE.15540.
  42. ↑ a b NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_ZE.15540.
  43. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167374.
  44. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167374.
  45. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167388.
  46. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167388.
  47. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167437.
  48. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167437.
  49. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167401.
  50. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167401.
  51. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167450.
  52. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167450.
  53. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167415.
  54. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167415.
  55. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167467.
  56. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167467.
  57. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167430.
  58. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167430.
  59. ↑ WUOZ 2018 ↓, Przedmieście Południowe.
  60. ↑ UMWr ZW 2021 ↓, wiersz 49.
  61. ↑ WUOZ 2022 ↓, wiersz 10410.
  62. ↑ NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4345.
  63. ↑ NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4345.
  64. ↑ a b WUOZ 2018 ↓, Karta ewidencyjna: Przedmieście Mikołajskie.
  65. ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 359-360 (k.j.u. A8).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dzielnica_mieszkaniowa_Plac_PKWN_we_Wrocławiu&oldid=75102173”