Dziekanowice (powiat krakowski)
Dziekanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[4].
| wieś | |
.jpg) Kapliczka i główne skrzyżowanie w centrum Dziekanowic | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
ok. 218–291 m n.p.m. |
| Liczba ludności (31.12.2023) |
776[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-086[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0344165 |
Położenie na mapie gminy Zielonki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°07′02″N 20°00′44″E/50,117222 20,012222[1]
| |
Położenie
edytujDziekanowice według regionalizacji fizycznogeograficznej położone są na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[5][6]. W pobliżu północno-wschodniej i wschodniej granicy miejscowości przepływa Dłubnia, lewy dopływ Wisły, a w pobliżu granicy zachodniej Sudół Dominikański, lewy dopływ Białuchy (Prądnika)[7][8][a].
Północno-wschodnia część Dziekanowic[b] położona jest na terenie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, a pozostała w otulinie tegoż parku, z wyjątkiem niewielkiego obszaru znajdującego się na zachód i południe od ul. Szmaragdowej, a następnie linii kolejowej nr 8 Kraków – Warszawa[9].
Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 7,5 km w linii prostej na północny wschód od centrum Krakowa[7][8]. Graniczy z następującymi jednostkami[7][10]:
- miejscowościami Książniczki i Kończyce (gmina Michałowice) od północnego wschodu,
- miejscowością Raciborowice (gmina Michałowice) od wschodu,
- miejscowością Batowice (gmina Zielonki) od południowego wschodu,
- Dzielnicą XV Mistrzejowice miasta Kraków od południa,
- miejscowością Węgrzce (gmina Zielonki) od zachodu,
- miejscowością Bosutów (gmina Zielonki) od północnego zachodu.
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 251,76 ha[11] Dziekanowice są piątą co do wielkości miejscowością w gminie Zielonki obejmującą 5,18% powierzchni gminy[7][12][c].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-zachodnim skraju (przy granicy z Bosutowem) na wysokości około 291 m n.p.m., najniższy w części wschodniej (w okolicy ul. Kwiatowej), na wysokości około 218 m n.p.m.[7][8]
Pod względem historycznym Dziekanowice były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[13]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.
Historia
edytujWieś po raz pierwszy wzmiankowana w latach 1350–1351, należała do kapituły krakowskiej. Wieś podlegała parafii w Raciborowicach. W 1464 r. Kazimierz Jagiellończyk przeniósł Dziekanowice z prawa polskiego na magdeburskie. Od roku 1497 dobra we wsi dzierżawił kanonik krakowski i kanclerz Królestwa Stanisław z Kurozwęk. Pod koniec XV w. we wsi znajdował się dwór z zabudowaniami gospodarczymi, który w XIX w. dzierżawiła rodzina Sawiczewskich.
Demografia
edytujLiczba mieszkańców Dziekanowic w okresie ostatnich dwudziestu lat stopniowo zwiększała się, osiągając poziom ponad 780 osób w roku 2021.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[14];
- 1789[14] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1808[15] – Spis wojskowy ludności Galicji;
- 1921[16] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1931[16] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
- 1988[17] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
- 2002[17] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
- 2003, 2004 i 2006[18] oraz 2009–2023[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Zabytki
edytujKopiec – według tradycji mogiła poległych tu żołnierzy Naczelnika Insurekcji Tadeusza Kościuszki.
Oświata
edytujNa obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[19].
Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Dziekanowice jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[19][20].
Zobacz też
edytuj- Dziekanowice, jako część Dzielnicy XV Mistrzejowice.
Dziekanowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1986 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta (obecnie to część Dzielnicy XV Mistrzejowice).
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28650
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Dziekanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
- ↑ a b c d e Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-14].
- ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Dziekanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
- ↑ a b Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
- ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].
Bibliografia
edytuj- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.