Działyń (województwo kujawsko-pomorskie)
Działyń – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, w gminie Zbójno. Wieś Działyń położona jest w północno-zachodniej części historyczno-geograficznego regionu Ziemi. Dobrzyńskiej, w międzyrzeczu Wisły, Drwęcy i Skrwy.
| wieś | |
 Kościół w Działyniu. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
778[2] |
| Strefa numeracyjna |
54 |
| Kod pocztowy |
87-645[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CGD |
| SIMC |
0872295 |
Położenie na mapie gminy Zbójno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu golubsko-dobrzyńskiego  | |
 53°00′58″N 19°03′21″E/53,016111 19,055833[1]
| |
Podział administracyjny
edytujW latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Działyń, po jej zniesieniu w gromadzie Zbójno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego.
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 778 mieszkańców[2]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Zbójno. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, biblioteka, koło gospodyń wiejskich oraz wiele instytucji i obiektów rekreacyjnych.
Historia
edytujKról Władysław II Jagiełło nadał Działyń i okoliczne ziemie za zasługi na polach Grunwaldu Piotrowi protoplaście Rodu Działyńskich Piotr z Działynia herbu Ogończyk. W XVI w. ród Działyńskich zaczął przenikać z Kujaw do Prus Królewskich. Związki z dworem królewskim pozwoliły na szybkie osiągnięcie godności senatorskich przez pruską linię rodziny. W 1601 r. Mikołaj Działyński (1540–1604) wojewoda chełmiński, starosta bratiański ufundował w Działyniu Kościół. Znanym dziedzicem Działynia był generał-major Ignacy Działyński, żarliwy patriota i poseł na sejm czteroletni. Ten urodzony w 1754 r. obrońca aktu Konstytucji 3 Maja dowodził pułkiem piechoty Wojsk Koronnych, który podczas insurekcji w Warszawie przyczynił się do zwycięstwa. Ostatnim właścicielem gniazda rodzinnego został Stanisław Działyński, który w 1789 r. sprzedał majątek Michałowi Łukowskiemu. Od Łukowskich majątek przejęli w 1830 r. Jeżewscy, a od nich w 1842 r. Juliusz Dziewanowski. Następnie drogą koligacji rodzinnych majątek przeszedł w ręce Ciechomskich[4].
W latach 50. XIX w. rodzina Dziewanowskich gościła Oskara Kolberga zbierającego materiały na temat Ziemi Dobrzyńskiej[5].
Obiekty zabytków
edytujWe wsi znajduje się barokowy kościół św. Trójcy, ukończony w 1609 roku[6]. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków NID[7] pod nr rej. A/708 z 19.09.1985.
Pierwszą świątynią jaka istniała w Działyniu była świątynia drewniana. Służyła ona parafianom do połowy XVI wieku, po czym nieremontowana uległa zniszczeniu[8]. Kościół pw. Trójcy Świętej w Działyniu został wybudowany w latach 1582–1609 staraniem ówczesnego właściciela wsi Michała Działyńskiego na miejscu starszego, drewnianego kościoła. Jednocześnie zadbał o wybudowanie rodowej krypty grobowej dziś już mocno zaniedbanej. Również 3 płyty nagrobne Juliusza i Wiktorii, Włodzimierza oraz Dominika Dziewanowskich na północnej ścianie świątyni są podniszczone. Na cmentarzu parafialnym przy drodze do Rembiochy, uchował się rodzinny grobowiec ostatnich właścicieli – Chacińskich[4]. W 1641 r., z inicjatywy ówczesnego biskupa chełmińskiego, Kaspra Działyńskiego, dokonano przebudowy kościoła. W 1897 r. nastąpiła powtórna konsekracja kościoła po jego gruntownym odnowieniu. Jest to jednonawowy kościół z wydzielonym prezbiterium zamkniętym półkoliście oraz kaplicą Matki Boskiej, dawniej grobową Działyńskich, przy pierwszym od wschodu przęśle nawy głównej. W fasadzie zachodniej świątyni dominują dwie wieże zwieńczone ośmiobocznymi latarniami i hełmami. Na wieży południowej znajduje się zegar z ok. 1600 r., z cyframi minuskułowymi o charakterze gotyckim. Nad portalem głównym umieszczony jest kamienny kartusz z herbem Ogończyk Działyński przeniesiony tutaj w XIX w. z rozebranego pałacu. Poza tym w fasadę wmurowane są dwie tablice inskrypcyjne, prawdopodobnie pochodzące z czasów przebudowy w 1641 r.
Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z okresu budowy kościoła. Późnorenesansowy ołtarz główny z 1601 r. z barokowym krucyfiksem z przełomu XVII i XVIII w. i rzeźbami św. Piotra i św. Pawła. Ołtarze boczne z początku XVIII w., późnobarokowe, jeden z rzeźbami św. Jakuba Starszego i św. Rocha i obrazami św. Hieronima i św. Antoniego, drugi z rzeźbami św. Antoniego i św. Kazimierza oraz obrazami św. Stanisława biskupa i św. Stanisława Kostki. W kaplicy ołtarz późnobarokowy z tego samego czasu, z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Ambona renesansowa z 1601 r. z rzeźbami Chrystusa Błogosławiącego oraz czterech ewangelistów. Renesansowa chrzcielnica z tego samego czasu została przekształcona z dawnego tabernakulum ołtarza głównego. Na chórze muzycznym prospekt organowy z XVIII w[9]. W 1897 roku konsekrowano go po gruntownym odnowieniu. Kościół p.w. Św. Trójcy jest on murowany z cegły, pierwotnie nietynkowany.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28490
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 242 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Szlak Fryderyka Chopina Działyń, „Kujawsko-pomorskie.travel”, 10 kwietnia 2016 [dostęp 2018-02-04] (pol.).
- ↑ Ewa Antyborzec: "Mazowsze" Oskara Kolberga. W: Oskar Kolberg: Dzieła Wszystkie. Tom 80/I. Mazowsze. Suplement do tomów 24-28.. Poznań: 2020. ISBN 978-83-959125-1-1.
- ↑ Kościół w Działyniu. Urząd Gminy w Zbójnie. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-27)]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 35 [dostęp 2016-05-21].
- ↑ 2002-2018, UG Zbójno [online], www.zbojno.pl [dostęp 2018-02-04] (pol.).
- ↑ Inwentarz Zabytków ICIMSS-Custodes [online], www.icimss.edu.pl [dostęp 2018-01-13].
Linki zewnętrzne
edytuj- Działyń 1) wieś nad jeziorami Działyń i Czajnik..., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 265.
- Działyn, w dokumentach ''Dzielino''..., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 461.