Kielich (botanika)

Kielich (łac., ang. calyx) – najbardziej zewnętrzna część kwiatu, składająca się z okółka zielonych działek kielicha (łac. sepala, ang. sepals), które rozwinęły się głównie z normalnych liści podkwiatkowych. Zasadniczą funkcją kielicha jest osłanianie wewnętrznych części kwiatu. Zwykle jest zielony. U niektórych roślin kielich pełni dodatkowo funkcję powabni, mającej za zadanie przywabianie owadów. Zazwyczaj ma to miejsce w kwiatach o zredukowanych płatkach korony. Wówczas kielich pełni funkcję płatków korony i jest jaskrawo ubarwiony. Pod kielichem u niektórych roślin występuje kieliszek (epikalyx) np. u truskawki.

Rodzaje kielicha ze względu na jego trwałość:

kielich odpadający. Zasadnicza funkcja kielicha kończy się z chwilą rozwoju kwiatów i wówczas u wielu roślin kielich odpada
kielich opadający – kielich opadający wraz z płatkami korony, dopiero po przekwitnięciu kwiatu
kielich trwały – pozostający po przekwitnięciu kwiatu i biorący udział w osłanianiu młodego owocu. Czasami podczas rozwoju owocu kielich znacznie rozrasta się (tzw. kielich powiększony). U niektórych roślin wiatrosiewnych przekształca się w puch kielichowy (pappus), tworzący aparat lotny umożliwiający długie unoszenie się nasion w powietrzu.

Rodzaje kielicha ze względu na budowę:

kielich zrosłodziałkowy – którego działki są z sobą zrośnięte na całej długości, lub częściowo. W kielichu zrosłodziałkowym wyróżnia się następujące części: rurka kielicha (najniżej położona część kielicha), zewnętrzny rąbek kielicha i gardziel kielicha.
kielich wolnodziałkowy (wolny) – o wolnych, niezrośniętych z sobą działkach (np. w rzepaku).

Ze względu na kształt wyróżnia się wśród kielichów zrosłodziałkowych następujące typy:

dwuwargowy
dzbankowaty
lejkowaty
maczugowaty
rozdęty
stożkowaty

Bibliografia

František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
Stanisław Tołpa, Jan Radomski: Botanika. Podręcznik dla Techników Rolniczych. Warszawa: PWRiL, 1971.
J. Szwejkowska, J. Szwejkowski: Botanika. Tom I. Morfologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-13946-3.