Dzięczyna
Dzięczyna – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, w gminie Poniec. Wieś jest siedzibą sołectwa Dzięczyna w którego skład wchodzi również miejscowość Dzięczynka.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
336 |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-125[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PGS |
| SIMC |
0375042 |
Położenie na mapie gminy Poniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego  | |
 51°45′03″N 16°51′10″E/51,750833 16,852778[1]
| |
Historia
edytujMiejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie z 1388 jako Dzanczyn, 1403 Dzanczna, 1411 Dzeczino, Dzanczino, 1415 Dzendzina, 1417 Dzenczino, 1418 Dzenczina, 1429 Dzanczina, 1497 Dzianczina, Dzenczewo 1498 Dzyanczyno, 1530 Dzyaczina, 1563 Dzyanczyna, 1566 Dzienczyna[3].
Wieś była własnością rycerską należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej: Zenwiczów, Dzięczyńskich, a potem także Opalińskich, Górskich, Pampowskich. W 1410 miejscowość należała do parafii Poniec. W 1448 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego[3].
W 1497 z powodu niedopełnienia obowiązku pospolitego ruszenia król polski Jan Olbracht dał prawo do dóbr Dzięczyna należących do Jana Chełmskiego i jego żony Barbary kolejno kasztelanowi ludzkiemu Piotrowi Opalińskiemu, staroście wschowskiemu Piotrowi Górskiemu oraz Krzysztofowi Szydłowieckiemu. W 1498 Barbara żona Jana Chełmskiego wysłała łucznika na wojnę turecką ze swych dóbr Dzięczyna odziedziczonych po ojcu i matce[3].
Miejscowość odnotowały historyczne regesty podatkowe. W 1530 we wsi miał miejsce pobór podatków z 5 łanów. W 1534 Dzięczyna należała do dziedzica Mikołaja z Chełma oraz jego bratanków, dzieci Jana Chełmskiego – Adama i Katarzyny. W tym roku dziedzice Rokosowa oraz dziedzice Dzięczyny wytyczyli granice pomiędzy obiema wsiami. Biegła ona od narożnika tych wsi z wsią Drzewce zwanej Granicznik (staropol. Granycznyk) do kopca narożnego stojącego w miejscu zwanym Piekielnik (staropol. Pyekyelnyk) i dzielącego te wsie ze wsią Sławikowice. W 1535 wieś zalegała z podatkami od jednego łana opuszczonego oraz jednego łana po pożarze. W 1539 ustalono granicę Dzięczyna z wsią Drzewce. W 1551 do Dzięczyna należał młyn wodny Kaganów oraz staw młyński. W 1551 płatnikiem podatków we wsi był Adam Dzięczyński wraz żoną z Anną. W 1563 zapłacił on pobór od 6 łanów oraz od 1,5 łana, karczmy oraz młyna wodnego o nazwie Kaganów posiadającego trzy koła wodne. Tego samego roku podatki zapłacił także Ambroży Pampowski od 2,5 łana. W 1564 właścicielami wsi byli Adam Dzięczyński, Apolonia Dzięczyńska oraz Anna z Ludomia wdowa po Krzysztofie Pampowskim. W 1566 Adam Dzięczyński zapłacił pobór od 5,5 łana oraz 1/8 łana, 4 zagrodników, karczma i młyna wodnego Kaganów o 3 kołach, natomiast Anna Pampowska od 2 łanów i 2 zagrodników[3].
Wieś Dzienczyna położona była w 1580 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[4].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Dzięczyn należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kröben (krobskim) w rejencji poznańskiej[5]. Dzięczyn należał do okręgu bojanowskiego tego powiatu i stanowił odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas (1846) H. Unruh[5]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 337 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 53 dymy (domostwa)[5].
Wieś rycerska, własność księcia Zygmunta Czartoryskiego, położona była w 1909 roku w powiecie gostyńskim rejencji poznańskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim[6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29031
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 245 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d Chmielewski 1986 ↓, s. 415–417.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 82.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 233.
- ↑ Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzglednieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca, Poznań 1909, s. 10.
Bibliografia
edytuj- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, t. 3, hasło „Dzięczyna”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 415–417. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Dzięczyna w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Dzięczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 292.