Dyspozycje
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Dyspozycje – istniejące w każdej jednostce wrodzone skłonności do podejmowania określonych czynności psychofizycznych, na których kształtowanie duży wpływ wywiera środowisko zewnętrzne. To określone warunki, które umożliwiają człowiekowi podejmowanie konkretnych działań i pozwalają na ich realizację[1].
W czytelnictwie i literaturze wyróżnia się dyspozycje motywacyjne i instrumentalne.
Dyspozycje motywacyjne
edytujDyspozycje motywacyjne (kierunkowe) - zespół zachowań odbiorcy, nastawionego na osiągnięcie konkretnego celu, odpowiednio ułożonego i zmotywowanego różnymi bodźcami. Od obranych przez jednostkę motywów i procesów motywacyjnych zależy jaki kierunek działania zostanie przyjęty przez czytelnika.
Dyspozycje motywacyjne są nastawione na kształtowanie emocjonalnej strony czytelnika. Określają kierunek aktywności jednostki. Są uznawane za akwizytory inicjujące zachowania czytelnicze. W ich skład wchodzi:
- system wartości (przekonanie o wartości pogłębianej lektury),
- cele,
- zamiłowanie do czytania,
- zainteresowania i ideały czytelnicze,
- potrzeba czytania[2].
Na podstawie dyspozycji motywacyjnych wyróżnia się 4 typy czytelników:
1. Odbiorca, dla którego lektura ma wartość uznawaną i odczuwaną. Aspekty te najbardziej sprzyjają rozwojowi zachowań czytelniczych. Wartości odczuwane są weryfikowane względem indywidualnych potrzeb użytkowników, a wartości uznawane opisują sytuację, w której jednostka podziela sądy otoczenia o wartości lektury, a jednocześnie podczas pierwszych doświadczeń lekturowych spostrzega, iż lektura zaspokaja jego określone potrzeby psychiczne[3].
2. Czytelnik, dla którego lektura stanowi wartość uznawaną, lecz nieodczuwaną. Jest to podejście zaburzające rozwój zachowań czytelniczych.
3. Odbiorca, dla którego lektura ma wartość nieuznawaną, lecz odczuwaną, co oznacza sytuację, w której czytelnik podziela opinie środowiska zewnętrznego dotyczące nieużyteczności tekstu, przy czym oddaje się czynności czytania, czerpiąc pożądane korzyści, tym samym odczuwając konieczność sięgania po lekturę.
4. Czytelnik nie odczuwa i nie uznaje konieczności czytania. Czytelnicy czytają wyłącznie pod presją, bądź nie czytają wcale.
Dyspozycje instrumentalne
edytujDyspozycje instrumentalne – zachowania, w których czytanie jest środkiem osiągnięcia celu utylitarnego, tzw. życiowego, jak zdobycie wykształcenia, dyplomu, sprostanie wymaganiom nauczycieli i zwierzchników, wykonywanie pracy zawodowej, naukowej, społecznej, rozwiązywanie różnych zadań praktycznych, uzyskanie prestiżu społecznego i akceptacji grupy odniesienia[4]. W skład dyspozycji instrumentalnych wchodzą wszelkie sprawności dotyczące obchodzenia się z książką, a także wiedza na jej temat, która pozwala na rozwiązywanie określonych zadań przy pomocy wybranej przez czytelnika lektury.
Na dyspozycje instrumentalne składają się:
- umiejętności,
- doświadczenia,
- nawyki,
- wiedza,
- kompetencje czytelnicze[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Kom. red. W. Szewczuk [i in.]: Słownik psychologiczny. Warszawa: 1985, s. 67.
- ↑ Jadwiga Andrzejewska: Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań.. 1989, s. t. 18, s. 28, seria: Studia badań o Książce.
- ↑ Jerzy Ladorucki: Od propagandy czytelnictwa do budowania społeczeństwa informacyjnego. Łódź: 2011, s. 205, seria: Ludzie i książki: studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne: księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz.
- ↑ Jadwiga Andrzejewska: Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań. 1989, s. t. 18, s. 35, seria: Studia o Książce.
- ↑ Jerzy Ladorucki: Od propagandy czytelnictwa do budowania społeczeństwa informacyjnego. Łódź: 2011, s. 207, seria: Ludzie i książki: studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne: księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz.