Dwutarczka

Dwutarczka
	; Dipelta floribunda
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	dwutarczka
	Nazwa systematyczna
	Dipelta Maximowicz; Bull. Acad. Imp. Sci. Saint-Pétersbourg ser. 3. 24: 50. 27 Sep 1877
	Typ nomenklatoryczny
	D. floribunda Maxim.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dwutarczka^[4] (Dipelta) – rodzaj krzewów z rodziny przewiertniowatych. Należą do niego cztery gatunki^[5]^[6]. Rosną one w środkowych i zachodnich Chinach^[6], w górskich lasach^[7], w zaroślach i na urwiskach skalnych^[6] do wysokości 1800 m n.p.m.^[7] Krzewy bardzo efektowne podczas kwitnienia, uprawiane są jako ozdobne^[6] (w Polsce dwa gatunki – D. floribunda i D. yunnanensis)^[7]. Nazwa naukowa pochodzi od charakterystycznych dla tego rodzaju dwóch tarczowatych przysadek znajdujących się u nasady każdego kwiatu (z gr. pelte = mała, okrągła tarcza)^[6].

Morfologia

Pokrój: Krzewy o pędach prosto wznoszących się lub przewisających, osiągające do 5 m wysokości^[6] (uprawiane w Europie Środkowej do 2,5 m)^[7].
Liście: Opadające na zimę, naprzeciwległe, krótkoogonkowe, bez przylistków. Blaszka całobrzega lub ząbkowana przy wierzchołku, słabo owłosiona na wiązkach przewodzących i wzdłuż brzegu^[8].
Kwiaty: Bezwonne, wyrastają pojedynczo lub zebrane po kilka w kątach liści górnej części pędów^[6]. Kwiaty wsparte są okazałymi, sercowatymi, czasem intensywnie zabarwionymi na czerwono przysadkami^[6]. U nasady każdego kwiatu znajdują się dwie tarczowate przysadki, okrywające zalążnię. Kielich składa się z 5 wąskich działek, w dole zrośniętych. Korona kwiatu w dole lejkowata, składa się z 5 płatków zrośniętych u nasady w bardzo wąską i wygiętą rurkę, na szczycie rozpostartych, dwuwargowych (górna warga z trzech łatek, dolna z dwóch). Płatki są białe lub różowe, w gardzieli zwykle żółtopomarańczowe^[6]^[8]. Pręciki są cztery, w dwóch parach, dwusilne, z nitkami zrośniętymi u nasady z rurką korony. Zalążnia jest dolna, czterokomorowa. W dwóch komorach znajdują się pojedyncze, płodne zalążki, w dwóch innych – liczne zalążki sterylne. Słupek pojedynczy z główkowatym znamieniem, krótszy od korony^[6]^[8].
Owoce: Dwunasienne niełupki^[8] przerastające przez tarczowate przysadki^[6] pełniące funkcję aparatu lotnego. Owoc zwieńczony jest trwałymi działkami kielicha^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

W obrębie rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae) rodzaj należy do podrodziny zimoziołowych (Linnaeoideae Rafinesque), stanowiąc takson siostrzany rodzaju Kolkwitzia^[9]^[10]. W 2012 Maarten J.M. Christenhusz zaproponował scalenie wszystkich przedstawicieli tej podrodziny (rodzajów Abelia, Diabelia, Dipelta, Kolkwitzia i Vesalea) w jeden rodzaj zimoziół Linnaea^[11]. Propozycja ta nie została powszechnie przyjęta^[2]^[12].

Wykaz gatunków^[5]

Dipelta elegans Batalin
Dipelta floribunda Maxim. – dwutarczka kwiecista
Dipelta wenxianensis Yi F.Wang & Y.S.Lian
Dipelta yunnanensis Franch.

Uprawa

W Europie Środkowej może przemarzać do poziomu śniegu podczas surowych zim, dlatego rośliny z tego rodzaju wymagają okrywania, zwłaszcza siewki. Najlepiej rosną na glebie świeżej, piaszczysto-gliniastej, w miejscach nasłonecznionych^[7].

Rośliny z tego rodzaju można rozmnażać z nasion (wysiewanych w inspektach lub szklarniach wczesną wiosną) lub z sadzonek ukorzenianych w czerwcu^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-09-02] (ang.).
↑ ^a ^b Dipelta. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-09-05].
↑ Dwutarczka kwiecista. [w:] Szkółki Konieczko [on-line]. [dostęp 2018-09-05].
↑ ^a ^b Dipelta. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. London: Macmillan, 2002, s. 440. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 573. ISBN 83-01-13434-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Dipelta Maximowicz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-09-05].
↑ Sven Landrein. Diabelia, a new genus of tribe Linnaeeae subtribe Linnaeinae (Caprifoliaceae). „Phytotaxa”. 3, s. 34-38, 2010. (ang.).
↑ Bart Jacobs, Nancy Pyck, Erik Smets. Phylogeny of the Linnaea clade: Are Abelia and Zabelia closely related?. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 57,2, s. 741-752, 2010. (ang.).
↑ Maarten J.M. Christenhusz. Twins are not alone: a recircumscription of Linnaea (Caprifoliaceae). „Phytotaxa”. 125, 1, 2012. DOI: 10.11646/phytotaxa.125.1.4.
↑ List of Genera in CAPRIFOLIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-09-05] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-09-02] (ang.).

[ing-3] Dipelta. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-09-05].

[4] Dwutarczka kwiecista. [w:] Szkółki Konieczko [on-line]. [dostęp 2018-09-05].

[tpl-5] Dipelta. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-05].

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. London: Macmillan, 2002, s. 440. ISBN 0-333-73003-8.

[hrynkiewicz-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 573. ISBN 83-01-13434-8.

[china-8] Dipelta Maximowicz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-09-05].

[landrein-9] Sven Landrein. Diabelia, a new genus of tribe Linnaeeae subtribe Linnaeinae (Caprifoliaceae). „Phytotaxa”. 3, s. 34-38, 2010. (ang.).

[jacobs-10] Bart Jacobs, Nancy Pyck, Erik Smets. Phylogeny of the Linnaea clade: Are Abelia and Zabelia closely related?. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 57,2, s. 741-752, 2010. (ang.).

[maarten-11] Maarten J.M. Christenhusz. Twins are not alone: a recircumscription of Linnaea (Caprifoliaceae). „Phytotaxa”. 125, 1, 2012. DOI: 10.11646/phytotaxa.125.1.4.

[kew-12] List of Genera in CAPRIFOLIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-09-05] (ang.).

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]