Wikipedia

Dwór Czarne w Jeleniej Górze

zabytkowy dwór w Jeleniej Górze

Dwór Czarne w Jeleniej Górze – zabytkowy dwór[2] wybudowany w 1559 r. w dawnej wsi podmiejskiej Czarne, włączonej do Jeleniej Góry w 1973 r., położony w dolinie potoku Pijawnika.

Dwór Czarne w Jeleniej Górze
(niem.) Schloss Schwarzbach
Zabytek: nr rej. A/4904/1139 z 10.10.1964[1]
Ilustracja
Dwór Czarne
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Czarne, Jelenia Góra

Adres

ul. Strumykowa 2

Typ budynku

Dwór

Inwestor

Caspar Schoff

Rozpoczęcie budowy

1559

Ważniejsze przebudowy

XVII-XIX w.

Pierwszy właściciel

Caspar Schoff

Kolejni właściciele

Schaffgotschowie, Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, Jelenia Góra, Weidner, Marz, Rahm

Obecny właściciel

Fundacja Kultury ekologicznej

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dwór Czarne w Jeleniej Górze”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dwór Czarne w Jeleniej Górze”
Położenie na mapie Jeleniej Góry
Mapa konturowa Jeleniej Góry, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dwór Czarne w Jeleniej Górze”
Ziemia50°52′47″N 15°44′48″E/50,879722 15,746667
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z dziedzińcem, otoczonego murami obronnymi i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych[3]. Całość została otoczona nawodnioną fosą. Po Schaffgotschach dwór przejął w 1584 r. Gregorius von Kahlen. W 1606 r. właścicielem Czarnego został Friedrich von Nimptsch z Sokołowca. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar[3]. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że Ernst von Nimptsch ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego[3].

Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację renesansowych szczytów[3]. W 1679 r. Ernst von Nimptsch sprzedał majątek Czarne miastu Jelenia Góra. W 1718 r. spłonęły bliżej nieopisane części zamku, które zdaniem Scholzego zostały odbudowane. Wtedy wieża otrzymała barokowy hełm znany z ryciny, a do skrzydła wschodniego dobudowano równoległy budynek o tej samej wysokości[3]. Około 1885 r. nastąpiła przebudowa i modernizacja dworu; zredukowano bryłę o skrzydło wschodnie i rozebrano ściany szczytowe, a dachy otrzymały dzisiejszy wygląd dwuspadowy[3]. Do przełomu wieku dzierżawcami majątku byli panowie Weidner i Marz. Od 1921 do 1945 r. mieszkała tu rodzina Rahm. W latach 1983–1987 przeprowadzono remont i rewaloryzację dworu[3]. Obecnie obiekt użytkowany jest przez Fundację Kultury Ekologicznej.

Architektura

edytuj
 
Fragmenty fryzu

Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal[3], nad którym znajdował się fryz z ośmioma herbami szlacheckimi, od lewej von: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg i dwie inskrypcje w j. łacińskim, których tłumaczenie brzmi: 1) Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój 2) W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem[4]. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. W jednym z narożników zachowała się wieża z kluczowymi otworami strzelniczymi[3]. Wystrój architektoniczny dopełniają w fasadzie obramienia okienne profilowane w piaskowcu. Z wystroju wnętrza zachowały się sklepienia na parterze oraz bogato profilowane stropy drewniane. Na ścianach pozostały fragmenty renesansowych malowideł z motywami roślinnymi[3].

  •  
    Schaffgotsch
  •  
    Hochberg
  •  
    Liebdaler
  •  
    Reibnitz
  •  
    Rechenberg
  •  
    Stosch
  •  
    Zedlitz
  •  
    Talckenberg

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 45. [dostęp 2016-04-06].
  2. ↑ NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie. nid.pl, 2023-06-30. [dostęp 2023-07-19]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 77–80. ISBN 978-83-89102-63-8.
  4. ↑ Dwór w Czarnem. sokoliszlak.cba.pl. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
  • Wojciech Kapałczyński, Piotr Napierała: Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej. Wrocław: Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, 2005, s. 24–27. ISBN 83-92292-21-9.
  • oprac. Ernst Badstübner et al. ; red. Sławomir Brzezicki i Christine Nielsen ; oprac. Grzegorz Grajewski i Dietmar Popp ; red. językowa Marcin Grabski, Olga Rutkowska ; tł. Barbara Ilkosz i Teresa Szymczyk: Zabytki sztuki w Polsce: Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006., 2005, s. 361–362. ISBN 83-92290-61-5.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dwór_Czarne_w_Jeleniej_Górze&oldid=71399897”