Wikipedia

Dubrownik

miasto w Chorwacji
(Przekierowano z Dubrovnik)
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 7 sie 2024. Od tego czasu wykonano 3 zmiany, które oczekują na przejrzenie.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: okręt Dubrovnik.

Dubrownik (chorw. Dubrovnik, wł. Ragusa, węg. Raguza) – miasto w Chorwacji, stolica żupanii dubrownicko-neretwiańskiej, siedziba Miasta Dubrownik. Jest położone w południowej Dalmacji nad Morzem Adriatyckim. Niegdyś ośrodek handlu rangi europejskiej, obecnie przede wszystkim ośrodek turystyki. Port handlowy i pasażerski. W 2021 roku liczyło 41 562 mieszkańców[1].

Dubrownik
Dubrovnik
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Chorwacja

Żupania

dubrownicko-neretwiańska

Miasto

Dubrownik

Burmistrz

Andro Vlahušić

Powierzchnia

143,35 km²

Wysokość

0 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


42 562[1]
340 os./km²

Nr kierunkowy

(+385) 020

Kod pocztowy

20 000

Tablice rejestracyjne

DU

Położenie na mapie żupanii dubrownicko-neretwiańskiej
Mapa konturowa żupanii dubrownicko-neretwiańskiej, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dubrownik”
Położenie na mapie Chorwacji
Mapa konturowa Chorwacji, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dubrownik”
Ziemia42°38′28,64″N 18°06′28,43″E/42,641289 18,107897
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Stare miasto w Dubrowniku[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Chorwacja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, III, IV

Numer ref.

95

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1979
na 3. sesji

Dokonane zmiany

1994

  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Dubrownik jest najchętniej odwiedzanym przez turystów miastem w Chorwacji. W Dubrowniku jest niewiele plaż. Miasto słynie z zabytków, architektury, lokalnej kuchni i życia nocnego. Stare miasto w Dubrowniku – jako zespół miejski – w całości zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO[2].

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj
 
Widok ze starego portu na wschodnie wybrzeże miasta

Właściwy Dubrownik zajmuje tylko część gminy miejskiej Grad Dubrovnik. Podane w niniejszym haśle dane o powierzchni i liczbie ludności odnoszą się do całej gminy, nie tylko do miasta.

Najbardziej znana część Dubrownika – stare miasto (Stari Grad albo tylko Grad) stanowi tylko niewielką część współczesnego miasta. Współczesny Dubrownik ciągnie się na długości kilku kilometrów wzdłuż wybrzeża wąskim pasem między brzegiem Adriatyku a wapiennym wzgórzem Srđ, nadto zajmuje górzysty półwysep Lapad. Dubrownik dzieli się na dzielnice:

Dzielnice Komolac i Mokošica leżą nad zatoką Rijeka dubrovačka na północ od centrum, dzielnice Lapad i Montovjerna – na półwyspie Lapad, dzielnice Gruž, Pile-Kono, Grad i Ploče iza Grada ciągną się po kolei wzdłuż wybrzeża.

Klimat

edytuj
Średnia temperatura i opady dla Dubrovnika
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 12.3 12.6 14.4 16.9 21.5 25.3 28.2 28.5 25.1 21.1 16.6 13.4 19,7
Średnie dobowe temperatury [°C] 9.2 9.4 11.1 13.8 18.3 22.0 24.6 24.8 21.4 17.6 13.3 10.3 16,3
Średnie temperatury w nocy [°C] 6.6 6.8 8.4 11.0 15.3 18.9 21.4 21.6 18.4 14.9 10.7 7.8 13,5
Opady [mm] 98.3 97.9 93.1 91.4 70.1 44.0 28.3 72.5 86.1 120 142 120 1064
Średnia liczba dni z opadami 11.2 11.2 11.2 12.0 9.4 6.4 4.7 5.1 7.2 10.8 12.4 12.0 113,6
Średnie usłonecznienie [h] 130 144 179 207 267 312 347 326 309 189 135 124 2670
Źródło: DHMZ[3]
Średnia temperatura morza (°C)[4]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
14.1 14.2 14.4 15.6 18.7 23.1 25.5 25.5 24.3 20.7 18.2 15.7 19.2

Demografia

edytuj

Ludność terenów składających się na dzisiejszą gminę Dubrownik wynosiła w kolejnych latach[5]:

  • 1880 – 15 666
  • 1890 – 15 329
  • 1900 – 17 384
  • 1910 – 18 396
  • 1921 – 16 719
  • 1931 – 20 420
  • 1948 – 21 778
  • 1953 – 24 296
  • 1961 – 27 793
  • 1971 – 35 628
  • 1981 – 46 025
  • 1991 – 51 597
  • 2001 – 43 770
  • 2011 – 42 615

Dzieje miasta

edytuj

Centrum osadniczym i najstarszą częścią miasta (a jednocześnie jego największą atrakcją turystyczną) jest Stari Grad – Stare Miasto. Dzisiejsza nadmorska część dzielnicy Stari grad pierwotnie stanowiła wysepkę Lausa (bądź Lave) z małą osadą i kościółkiem, oddzieloną od lądu bagnistym przesmykiem. Po najeździe Słowian na Bałkany na początku VII wieku na wysepce osiedlili się uchodźcy ze zrujnowanego przez Słowian Epidaurum (dzisiejszy Cavtat), leżącego nieco na południe[6]. Możliwe, że już wcześniej, od czasów kolonizacji greckiej, wyspa ta stanowiła kotwicowisko statków żeglujących wzdłuż wybrzeża dalmatyńskiego.

Powstała osada nosiła nazwę Ragusium (z której powstała później włoska i dalmatyńska nazwa Ragusa) i zajmowała północno-zachodnią część dzisiejszej południowej połowy Starego Miasta. Połączenie z lądem stałym znajdowało się w okolicy dzisiejszej bramy Pile. Uchodźcy z Epidaurum przynieśli ze sobą regularny, rzymski sposób rozplanowania miasta, widoczny do dziś w układzie ulic. W X wieku rozwijające się miasto zajęło pozostałą, południowo-wschodnią część wyspy, zwaną Pustijerna / Posterula, czyli pustać[6].

Na lądzie stałym naprzeciw wysepki Słowianie założyli osadę Dubrovnik. Mieszkańcy obu osad żyli zgodnie, co pozwoliło w XII wieku je połączyć. Dokonano tego poprzez zasypanie przesmyku, na którego miejscu powstała główna ulica miasta – Stradun. Tak powstałe miasto zostało jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku powiększone o okolice dzisiejszego klasztoru dominikanów (północno-wschodni narożnik Starego Miasta). Dubrownik w skali średniowiecznej był miastem obszernym. Miasto od początku swego istnienia było otoczone murami obronnymi, które wciąż poszerzano i podwyższano, aż utworzyły potężną twierdzę[6].

 
Pałac Sponza

Miasto początkowo podlegało cesarstwu bizantyjskiemu, jednak wraz z wyrugowaniem cesarstwa z Adriatyku zależność ta została zrzucona i Dubrownik związał się z Wenecją. W 867 miasto przetrzymało oblężenie arabskie. W 925 miasto stało się siedzibą biskupa, od 1022 – arcybiskupa[6]. Od 1204 Dubrownik stanowił posiadłość Republiki Weneckiej, jednak wielokrotnie popadał w zależność od innych lokalnych potęg – Chorwacji, Normanów italskich (1172, 1186–1190), Serbii (1172–1186, 1252–1275). Konkurencja interesów obu miast doprowadziła do zerwania z Wenecją i do oddania się Dubrownika w 1358 pod zwierzchnictwo Królestwa Węgier, a po ich upadku w 1526 – imperium osmańskiego. Zależności te były na tyle symboliczne, że miasto stopniowo rozwinęło się w osobne państwo: Republikę Dubrownicką – republikę rządzoną przez arystokrację-patrycjat, nabywający ogromne bogactwa w drodze handlu. Rody kupców-patrycjuszy początkowo były romańskie, ale od XII wieku cała ludność miasta stopniowo się slawizowała. W XV wieku Dubrownik był już jednolicie słowiański[7].

Dubrownik nie miał bogactw naturalnych ani nawet większego zaplecza lądowego. W okresie od IX wieku do 1427 ukształtował się pas posiadłości miejskich wzdłuż wybrzeża dalmatyńskiego, rozciągający się od półwyspu Pelješac na północy do Zatoki Kotorskiej na południu[6] – ale nie miał on większego znaczenia gospodarczego. Bogactwo miasta wyrosło wyłącznie na handlu, początkowo, pod naciskiem Wenecji, ograniczonym do Bałkanów, ale od XIII wieku obejmującym już całą wschodnią część Morza Śródziemnego[7].

Rozkwit miasta trwał od XIII do XVI wieku. W tym czasie powstała większość budowli i urządzeń miejskich, stanowiących dziś jego zabytki[6].

Zmierzch Republiki Dubrownickiej i jej stolicy, podobnie jak pozostałych śródziemnomorskich republik kupieckich, był skutkiem wielkiej zmiany szlaków handlowych w Europie po odkryciu Ameryki w XV wieku i utracie znaczenia gospodarczego szlaków śródziemnomorskich. Ponadto ciosem dla miasta było trzęsienie ziemi 6 kwietnia 1667, po którym miasto co prawda zostało odbudowane, ale gospodarczo już się nie podźwignęło. Podupadła Republika przetrwała do czasów napoleońskich. 26 maja 1806 miasto zostało bez walki zajęte przez oddziały napoleońskie. 31 sierpnia 1808 Republika Dubrownicka została zniesiona przez władze napoleońskie. Miasto z okręgiem zostało przyłączone najpierw do napoleońskiego Królestwa Włoch, a następnie do Prowincji Iliryjskich – posiadłości Cesarstwa Francuskiego. Po upadku Napoleona kongres wiedeński włączył tereny dawnej Republiki do Królestwa Dalmacji, a to z kolei do Cesarstwa Austrii[7].

W austriackiej Dalmacji, na najdalszych peryferiach monarchii, Dubrownik został odcięty od swego bałkańskiego zaplecza i podupadł, stając się prowincjonalnym portem handlowym o lokalnym znaczeniu. Ponowny rozwój, choć powolny, zaczął się po zjednoczeniu Dalmacji i Bośni w jednym państwie – Królestwie Jugosławii w 1918. Podczas II wojny światowej, w toku kampanii na Bałkanach, 10 kwietnia 1941 lotnictwo włoskie bombardowało miasto, a 17 kwietnia 1941 Dubrownik został bez walki zajęty przez 17. korpus włoski nadeszły z Albanii[8]. Po upadku Jugosławii Dubrownik wszedł w skład Niezależnego Państwa Chorwackiego, w której był siedzibą władz żupy Dubrava we włoskiej strefie wpływów. W komunistycznej Jugosławii po 1945 Dubrownik znalazł się w Socjalistycznej Republice Chorwacji. Wraz z Chorwacją po rozpadzie Jugosławii Dubrownik przeszedł wojnę z Serbią i Czarnogórą, podczas której przetrwał siedmiomiesięczne oblężenie połączone z ostrzałem artyleryjskim. Stare miasto zostało poważnie uszkodzone, ale w ciągu kilku lat zniszczenia naprawiono[9].

Od czasów powojennych Dubrownik, zachowując rolę regionalnego ośrodka handlowego i komunikacyjnego, stał się przede wszystkim celem masowej turystyki, dyskontując w ten sposób swe bogate dzieje, łagodny klimat i bajeczną urodę. Od 1992 do 2022 roku sytuację miasta komplikowało terytorialne odcięcie go od reszty Chorwacji przez fragment Bośni i Hercegowiny koło Neum (w XVII wieku przekazany przez Republikę Dubrownicką imperium osmańskiemu w celu utworzenia bariery przed Wenecją). Nie było to problemem za czasów jugosłowiańskich, ale stało się nim po tym, jak granica chorwacko-bośniacka stała się granicą Unii Europejskiej. Dlatego w 2022 roku oddano do użytku Pelješki most, który łączy obie części państwa[10].

6 czerwca 2003 r. w ramach podróży apostolskiej do Chorwacji Dubrownik odwiedził papież Jan Paweł II, który beatyfikował tu pierwszą w dziejach Chorwatkę Marię od Jezusa Ukrzyżowanego Petković[11][12].

Kultura

edytuj

Zabytki

edytuj

Stare miasto Dubrownika stanowi unikalny w Europie, zachowany w całości układ urbanistyczny średniowiecznego miasta wraz z systemem umocnień obronnych. Jako takie zostało w całości wpisane na listę dziedzictwa kulturowego. Na starym mieście znajdują się niemal wszystkie zabytki miasta.

Na system fortyfikacji miejskich, zachowany w stanie niemal niezmienionym od XVII wieku, składają się:

Fosa okalająca mury miejskie została częściowo zasypana, urządzono w niej ulice, parkingi i skwery.

Wewnątrz murów rozciąga się średniowieczny zespół miejski, stanowiący zabytek jako całość, jak również zawierający wiele poszczególnych zabytkowych miejsc i budowli:

Gospodarka

edytuj
 
Widok głównego portu w dzielnicy Gruž

Dubrownik jest głównym ośrodkiem turystycznym Dalmacji i przemysł turystyczny jest podstawą gospodarczą tego regionu, chociaż niedawna wojna tocząca się na Bałkanach spowodowała kryzys w tej dziedzinie.

W mieście znajduje się ważny port handlowy i pasażerski (np. połączenie promowe z Bari we Włoszech). W pobliżu Dubrownika znajduje się międzynarodowy port lotniczy Dubrownik. Na pobliskiej rzece zbudowano elektrownię wodną.

Miasta partnerskie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. [dostęp 2020-01-11]. (chorw.).
  2. ↑ Ropczyński Ł: Dubrownik. Kierunek Chorwacja. [dostęp 2015-07-01]. (pol.).
  3. ↑ Dubrovnik – DHMZ, 1971–2000.
  4. ↑ Dubrovnik average sea temperature – seatemperature.org.
  5. ↑ Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001., www.dzs.hr. [dostęp 2021-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-10)].
  6. ↑ a b c d e f Zdzisław Kaczmarczyk Miasta dalmatyńskie do początku XV wieku. Przegląd i obraz urbanistyczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1976, s. 273-285.
  7. ↑ a b c Tadeusz Wasilewski, Wacław Felczak Historia Jugosławii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985, ISBN 83-04-01638-9, passim.
  8. ↑ Tadeusz Rawski Wojna na Bałkanach 1941. Agresja hitlerowska na Jugosławię i Grecję, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1981, ISBN 83-11-06687-6, s. 228, s. 297.
  9. ↑ Wiesław Walkiewicz Jugosławia. Państwa sukcesyjne, Wydawnictwo „Trio”, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7436-179-8.
  10. ↑ W Chorwacji otwarto most, który ułatwi dojazd do perły Adriatyku - Dubrownika [ZDJĘCIA] [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-08-26] (pol.).
  11. ↑ Redakcja, 2003.06.06 - Dubrownik - Kobiety, bądźcie wierne swemu powołaniu. Homilia na beatyfikację s. Marii Petković - Życie Zakonne [online], 6 czerwca 2003 [dostęp 2023-11-15] (pol.).
  12. ↑ Instytut Gość Media, Kraków. Papież a Chorwacja [online], Instytut Gość Media, 19 października 2023 [dostęp 2023-11-15].
  13. ↑ Okupacja w 26 obrazach | Film | 1978. 2023-06-02. [dostęp 2023-11-15].
  14. ↑ Wojciech Tyluś, Gra o Tron w Chorwacji. Miejsca gdzie kręcono serial [online], Blog CroLove.pl, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2021-03-15] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dubrownik&oldid=74497608”