Don Whillans
Don Whillans właściwe Donald Desbrow Whillans (ur. 18 maja 1933 w Salford, na przedmieściach Manchesteru – zm. 4 sierpnia 1985 w Oksfordzie) – legendarny brytyjski wspinacz, alpinista i himalaista, wynalazca sprzętu wspinaczkowego (za młodu kształcił się do zawodu hydraulika).
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
Wspinał się od 1951, najpierw będąc pod wpływem starszego o kilka lat Joe Browna z Llanberis, a potem z Chrisem Boningtonem, tworząc z nimi bardzo silne zespoły w Alpach.
Ważniejsze wspinaczki
edytujSkałki i góry Wielkiej Brytanii
edytujNajwcześniej, znaczące wyniki osiągnął we wspinaczce skalnej na terenach Peak District i Snowdonii (był m.in. autorem nowych dróg na słynnej Clogwyn Du'r Arddu po północno-zachodniej stronie Snowdon, nad Llanberis).
Alpy
edytuj- Aiguille de Blaitière, pierwsze wejście zachodnią ścianą, 1954, z Joe Brownem, nową drogą (ze słynną, testującą wspinaczy Rysą Browna)
- Petit Dru, filar Bonattiego, 1958, I przejście brytyjskie (6. w ogóle), z Boningtonem
- Grandes Jorasses, Filar Walkera, 23. wejście
- Filar Frêney, I przejście 1961 (bardzo nagłośnione w mediach), z Chrisem Boningtonem, Ianem Cloughem i Janem Długoszem
Wyprawy
edytuj- Maszerbrum, 7821 m, w Karakorum, 1957, próba I wejścia do wysokości ok. 7700 m (w dwójce z Josephem Walmsleyem)
- Trivor, 7728 m, w Karakorum, 1960, udział (przerwany chorobą) w zakończonej sukcesem wyprawie (po której wracał motocyklem)
- Torre Central del Paine, w Patagonii, I wejście, 1963, z Boningtonem
- Gauri Shankar, 7145 m (Nepal), 1964, próba I wejścia, do wysokości 6700 (w dwójce z Ianem Cloughem)
- Roraima, 1967, północną granią (od strony Gujany)
- Annapurna, 1970, nowa droga południową ścianą (ok. 2600 m wysokości), największy sukces wyprawowy Whillansa. Szczyt osiągnęli 27 maja wraz z Dougalem Hastonem (wyprawą kierował Bonington). Wejście to stanowiło olbrzymi przełom jakościowy w himalaizmie, otwierając epokę wejść wielkim trudnymi ścianami w Himalajach
- Mount Everest, 1971, próba nowej drogi ścianą północno-zachodnią w wyprawie międzynarodowej (w dwójce z Dougalem Hastonem osiągnął wysokość ok. 8350 m)
- Tiricz Mir, wejście i zejście drogą hiszpańską 1975 (wyprawa straciła wcześniej istotną część sprzętu)
Ciekawostki
edytujDon Whillans stał się postacią legendarną także ze względu na swój styl życia, charakter i specyficzne poczucie humoru (przy czym nawet źródła angielskie zaznaczają, że nie wszystko z tych legend musi być prawdą). Jednak szeroko znany jest jego powrót na motocyklu z Karakorum po wyprawie w 1960, co zajęło mu ok. 6 tygodni, jedynie z mapą naszkicowaną w zeszycie[1].
Wspinacze polscy poznali Whillansa w lecie 1961, gdy wraz z Boningtonem oczekiwał on miesiąc na pogodę pod Eigerem, planując pierwsze angielskie przejście ściany. Tego samego celu próbował wtedy 4-osobowy zespół polski z Janem Długoszem, z którym potem Brytyjczycy pokonali nową drogę na Filarze Frêney i który zawarł kilka anegdot w swym ostatnim opowiadaniu Świecznik Filara Frêney – m.in. o dziurawym namiocie Boningtona i Whillansa bez podłogi, zwanym "chatką-szmatką", czy o uzasadnieniu przez Whillansa, dlaczego wspina się bez kasku w kruchej ścianie: bo wtedy wpinaczka jest bardziej podniecająca[2].
Był też postacią kontrowersyjną, skromną i niezależną, ale z czasem zbyt kłopotliwą (miał opinię bitnika i nie wylewał za kołnierz). Jego wielka kariera alpinistyczna zakończyła się, gdy miał ok. 42 lata. Zmarł w wieku 52 lat na atak serca.
Don Whillans był też wynalazcą sprzętu, m.in. zaprojektował pierwszą uprząż biodrową, zwaną pasem Don Whillansa (ang. Whillans Harness), najbardziej rozpowszechnioną na przełomie lat 1960. i 1970. i dającą większą swobodę alpinistom na długich drogach i wyprawach. Zaprojektował też odporny namiot wyprawowy (Whillans-box).
Jego imieniem nazwano schronisko górskie w pobliżu Roaches w Peak District w północnej Anglii (utrzymywane przez brytyjskie zrzeszenie wysokogórskie, BMC).
Bibliografia i filmy
edytuj- Jim Perrin: The Villain: the life of Don Whillans, "Hutchinson", London 2005, ISBN 0-09-179438-2, s. 354, wyd. II, "Arrow", 2006, ISBN 0-09-941672-7, s. 304
- Don Whillans & Alick Ormerod: Don Whillans: Portrait of a mountaineer. Heinemann, London, 1971, s. 266, ISBN 0-434-86251-7 (Harmondsworth, Penguin Books, 1973, ISBN 0-14-003627-X).
- Don Whillans – Myth and Legend (2006) – film Leo Dickinsona
Przypisy
edytuj- ↑ Jill Neate: High Asia. An illustrated history of the 7,000 metre peaks. "The Mountainerrs", Seattle 1989, ISBN 0-89886-278-8, s. 109
- ↑ Jan Długosz: Świecznik Filara Frêney, [w:] Jan Długosz: Komin Pokutników, wyd. I 1964, s. 268, wyd. I pełne 1994, s. 170, wyd. II pełne 1995, s. 178
Bibliografia
edytuj- Zbigniew Kowalewski i Janusz Kurczab: Na szczytach Himalajów, SiT Warszawa 1983, ISBN 83-217-2412-4. Rozdziały: Annapurna, s. 69-75, Mount Everest, 118-122, Masherbrum, 337-338, Gauri Shankar, 387-388.
- Ivan Dieška a kolektív. Horolezectvo – encyklopédia, Wydawn. "Šport", Bratislava, 1989, ISBN 80-7096-015-9, hasło: Don Whillans, s. 316-317, (słow.) [źródło szeroko stosowane przez wspinaczy w Polsce]
- Jan Długosz: Świecznik Filara Frêney, [w:] Jan Długosz: Komin Pokutników, wyd. I pełne z komentarzem historyczno-edytorskim Ewy Dereń i Grzegorza Głazka, "Text", Warszawa 1994, ISBN 83-86144-01-7, s. 177-201, i komentarz s. 246-263 (wyd. II pełne, "Ati", Kraków 1995, ISBN 83-86219-14-9, s. 175-211 i 260-278)
Linki zewnętrzne
edytuj- guardian.co.uk, The vertical beatnik (ang.) artykuł Eda Douglasa z 2005 roku (dostęp 30 marca 2010)
- thebmc.co.uk, The Don Whillans Hut: A History (ang.) (dostęp 30 marca 2010)