Dom Turka w Augustowie
Dom Turka – zabytkowa kamienica w Augustowie przy ul. 3 maja 16.
 nr rej. A-340 z 1.04.2011
| |
 Kamienica w 2011 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. 3 Maja 16 |
| Ukończenie budowy |
1900 |
Położenie na mapie Augustowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu augustowskiego  | |
 53°50′34″N 22°58′59″E/53,842778 22,983056
| |
Kamienica w stylu imperialno-ruskim została zbudowana w 1900 przy ówczesnej ul. Długiej. Projektantem mógł być architekt powiatowy Włodzimierz Ślósarski. Przed II wojną światową kamienica była własnością rodziny Rechtmanów. Po 1922 w budynku przez pewien czas znajdował się zakład fotograficzny Judela Rotszejna[1]. W latach 1928–1936 w kamienicy mieściła się cukiernia Bośniaka Kiamila Takosza, nazywanego Turkiem, od którego wzięła się potoczna nazwa budynku – Dom Turka.
Od początku 1940 do czerwca 1941 kamienica była siedzibą NKWD i NKGB. Areszt umiejscowiony był w podziemiach, zaś na wyższych kondygnacjach znajdowały się biura. W budynku więziono przeciwników władzy radzieckiej oraz osoby przeznaczone do deportacji w głąb ZSRR. Podczas masakry NKWD 22 czerwca 1941 więźniowie ocaleli (zginęły natomiast osoby przetrzymywane w barakach przy Zarządzie Wodnym). NKWD ponownie zajęło budynek jesienią 1944. Od 1945 do 1956 w budynku mieściło się UB. UB torturowało więźniów, śledztwo IPN nie potwierdziło natomiast istnienia grobów (przypisywanych UB) na terenie posesji. W lipcu 1945 budynek był jednym z miejsc przetrzymywania osób schwytanych podczas obławy augustowskiej. Następnie kamienica była siedzibą MO (1956-1981) i WOP (1981–1992).
W 2006 zapadła decyzja o zwrocie kamienicy spadkobiercom rodziny Rechtmanów[2]. Następnie kamienica została sprzedana prywatnemu przedsiębiorcy, który planował przeznaczyć obiekt na cele handlowe[3]. Władze Augustowa składały właścicielowi propozycję odkupienia[4] lub wymiany nieruchomości[5], aby umieścić w budynku placówki kulturalne. W 2011 budynek został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-340[6]. W 2021 budynek został zakupiony przez Instytut Pileckiego[7]. Docelowo w obiekcie ma mieć siedzibę oddział Instytutu oraz Muzeum Obławy Augustowskiej[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Czas utrwalony. Augustowski świat Judela Rotsztejna. Suwałki-Augustów: Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych „Nad Czarną Hańczą” w Suwałkach, 2014, s. 22. ISBN 978-83-933312-2-2.
- ↑ Stracony Turek. Gazeta Współczesna. [dostęp 2015-07-13].
- ↑ W byłej katowni UB ma być market. Gazeta Współczesna. [dostęp 2015-07-13].
- ↑ Augustów - To będzie propozycja ostateczna. Gazeta Współczesna. [dostęp 2015-07-13].
- ↑ Władze nie chcą już czekać. Gazeta Współczesna. [dostęp 2015-07-13].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2015-07-14].
- ↑ a b Dom Turka wreszcie odzyskany. Augustów. Oficjalny Portal Urzędu Miasta, 2021-07-02. [dostęp 2021-07-02].
Bibliografia
edytuj- Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007, s. 451, 563, 617. ISBN 978-83-925620-0-9.
- Irena Batura, Wojciech Batura: Po Ziemi Augustowskiej. Przewodnik dla turysty i wczasowicza. Suwałki: Wydawnictwo "Hańcza", 1993. ISBN 83-900828-3-7.
- Siedziba Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (1945–1956). Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2015-07-13].
- Dom Turka w Augustowie. Odkrywca. [dostęp 2015-07-13].
- Śledztwo IPN w Domu Turka. Gazeta Współczesna. [dostęp 2015-07-13].
- Biłem, bo taki był system pracy w UB. Strona byłych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. [dostęp 2015-07-13].
- „Dom Turka” zabytkiem!. Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie. [dostęp 2015-07-13].
- Biuletyn nr 4. Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie. [dostęp 2015-07-13].