Dom Sowietów w Królewcu
Dom Sowietów (ros. Дом советов) − budowla wzniesiona w Królewcu obok miejsca zburzonego królewieckiego zamku krzyżackiego, jako siedziba administracji obwodowej.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
1970 |
| Zniszczono |
2024 |
Położenie na mapie Królewca  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |
 54°42′35,14″N 20°30′44,89″E/54,709760 20,512470
| |
Historia
edytujW wyniku postanowień poczdamskich Królewiec został przyłączony do ZSRR, a w 1946 roku przemianowany na Kaliningrad. W latach 60. na miejscu zamku zaprojektowano prospekt z centralnie umieszczoną budowlą Domu Sowietów otoczoną terenami zielonymi. Budynek miał pełnić funkcję siedziby administracji obwodowej oraz być symbolem władzy radzieckiej[potrzebny przypis]. Pozostałości zamku stopniowo niszczały od zakończenia wojny[1]. Pozostałości zamku zostały na rozkaz Leonida Breżniewa wysadzone w powietrze w 1968 roku[potrzebny przypis] jako symbol faszyzmu i niemieckich królów, którzy przez wieki uciskali lud[1], a także pruskiego militaryzmu[potrzebny przypis]. Lokalne władze, a w szczególności sekretarz Komitetu Regionalnego Obwodu Królewieckiego Nikołaj Konowałow popierały taką decyzję, mimo protestów studentów i intelektualistów[1].
Dom Sowietów zaczęto budować w 1970 r.[2] Początkowo planowano 28 kondygnacji, ale z powodu licznych problemów technicznych budynek obniżono do 21[1] - m.in. niestabilnego gruntu i niezinwentaryzowanych zamkowych piwnic[potrzebny przypis]. Ostatecznie budowa zatrzymała się w drugiej połowie lat 1980., kiedy zaawansowanie prac wynosiło 95%[2], tzn. budynek został ukończony jako bryła, przeszklony i podłączony do mediów, a wewnątrz zainstalowano windy, zaś na zewnątrz ustawiono fontanny i klomby[1]. Uruchomienie zaplanowano na IV kwartał[2] 1988 r., ale nigdy nie doszło ono do skutku z powodu problemów gospodarczych okresu pieriestrojki[1].
Gmach bywa nazywany głową robota, potworem, uszami, lub zemstą Prusaków[potrzebny przypis]. Na placu (parkingi) latem odbywały się festiwale i pikniki. Tradycją było samodzielne odwiedzanie budynku i wchodzenie na jego dach, zdarzało się także oddawanie skoków ze spadochronem[1].
Po upadku ZSRR w latach 90. utworzona do zarządzania obiektem firma zbankrutowała na początku XXI w., a budynek został sprywatyzowany, co równocześnie szybko oprotestowały w sądzie władze miasta. Po 15 latach ciągnącego się procesu gmach wrócił w ręce publiczne w 2019 r. Początkowo władze obwodowe zapowiadały rekonstrukcję budynku, ale z powodu krytycznego stanu wielu jego elementów zdecydowano o rozbiórce i odbudowie w zmodyfikowanej formie[1].
Przez kilka lat planowana była rewitalizacja śródmieścia i zamku. Planowano odbudowę zamku z funduszy rosyjskiego ministerstwa kultury, jednak projekt ten upadł, pomimo iż plan odbudowy zamku poparł prezydent Władimir Putin podczas swojej wizyty w Królewcu w 2005 roku[potrzebny przypis]. W tym samym roku dokonano rewitalizacji budynku z okazji obchodów 750-lecia Królewca[2] − został pomalowany na błękitny kolor, a z okazji mistrzostw świata w piłce nożnej w 2018 r. dziewięciopiętrowe budynki sąsiadujące zostały pomalowane na ten sam kolor[1].
Zaprezentowana w 2021 r. przez petersburską firmę Studio 44, która stworzyła również koncepcję rewitalizacji historycznego centrum Królewca, koncepcja odbudowy Domu Sowietów, nie obejmowała odbudowy tego gmachu, a wzniesienie zabudowy kwartałowej. Prace nad rozbiórką Domu Sowietów rozpoczęły się w maju 2023 r., a ich zakończenie zaplanowano na lato 2024 r.[1]
Władze miasta cały czas forsowały plan odbudowy. Zwolennikiem odbudowy jest architekt Artur Sarnitz[potrzebny przypis]. Rozbiórka Domu Sowietów ma też swoich przeciwników, m.in. wśród części architektów, których zdaniem budowla stała się pomnikiem sowieckiej architektury i wybitnym dziełem[1], a także częścią historii miasta.