Dolina Potoku Oruńskiego

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Potoku Oruńskiego”
	zespół przyrodniczo-krajobrazowy
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Położenie	Gdańsk
Mezoregion	Pojezierze Kaszubskie
Data utworzenia	29.04.1999
Akt prawny	Uchwała NR XVI/429/15 Rady Miasta Gdańska z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Dolina Potoku Oruńskiego”,; Uchwała Nr IX/321/99 Rady Miasta Gdańska z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo - krajobrazowego "Dolina Potoku Oruńskiego" w Gdańsku;
Powierzchnia	90 ha
Obszary chronione	Użytek ekologiczny „Murawy Kserotomiczne w Dolinie Potoku Oruńskiego”,; obszar siedliskowy natura 2000 „PLH220106 Zbiornik Orunia”;
	; Dolina Potoku Oruńskiego wg uchwały
	Położenie na mapie Gdańska Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Potoku Oruńskiego”
	Położenie na mapie Polski Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Potoku Oruńskiego”
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Potoku Oruńskiego”
	54°19′13,009″N 18°37′16,594″E/54,320280 18,621276
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dolina Potoku Oruńskiego – zespół przyrodniczo-krajobrazowy w Gdańsku o powierzchni 90 hektarów^[1]. Przepływa przez niego Potok Oruński. Na terenie zespołu znajduje się zabytkowy Park Oruński, użytek ekologiczny „Murawy kserotermiczne w dolinie Potoku Oruńskiego”^[2] oraz obszar siedliskowy Natura 2000 „Zbiornik na Oruni”^[3], będący siedliskiem nietoperzy.

Położenie

Obszar znajduje się w południowej części Gdańska, na granicy dzielnic Orunia-Św. Wojciech-Lipce, Orunia Górna-Gdańsk Południe oraz Ujeścisko-Łostowice. Od północy ponad doliną wznosi się Orunia Górna i Ptaszniki, od wschodu leży Orunia, od południa Maćkowy, a od zachodu Łostowice.

Wschodnia granica zespołu leży nieopodal Kanału Raduni, do którego uchodzi Potok Oruński^[1].

Przedmiot ochrony

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy został powołany 29 kwietnia 1999 r. do ochrony doliny Potoku Oruńskiego wraz z przyległymi skarpami, dla zachowania unikatowego charakteru przyrodniczo-krajobrazowego doliny erozyjnej w strefie krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej, a zwłaszcza zachowania w niezmienionej formie jej elementów, takich jak: ciek, starasowane zbocza po dawnej uprawie rolniczej oraz specyficzna szata roślinna. Zespół miał wtedy powierzchnię 82,83 ha^[4].

Od 2015 r. obowiązuje nowa uchwała w sprawie funkcjonowania zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Powiększyła ona obszar chroniony do 90 ha, za główny cel ochrony określa zachowanie walorów widokowo-estetycznych doliny^[1]. W odróżnieniu od poprzedniego aktu prawnego, obecna uchwała nie przewiduje likwidacji ogrodów działkowych leżących na obszarze zespołu^[4]^[1].

Występują tu rzadkie rośliny takie jak np. pajęcznica gałęzista oraz chronione ściśle: obrazki plamiste, dzwonek szerokolistny i przylaszczka pospolita, zawilec gajowy i żółty, złoć żółta i łąkowa oraz kokorycz wątła. Z fauny napotkać można liczne gatunki ptaków, np. dzięcioły: duży, zielony, dzięciołek; z innych gatunków ptaków: modraszka zwyczajna, bogatka zwyczajna, kowalik, pleszka^[5].

W zachodnim krańcu zespołu przyrodniczego, na Potoku Oruńskim znajduje się zbiornik retencyjny „Augustowska”, będący siedliskiem ptactwa wodnego, np. łabędzi niemych, perkozów dwuczubych, kląsawek. Zimują tutaj mewy: śmieszki i siwe^[5].

Użytek ekologiczny „Murawy Kserotermiczne w Dolinie Potoku Oruńskiego”

Użytek ekologiczny powołany 1999 r. razem z zespołem przyrodniczo-krajobrazowym. Znajduje się we wschodniej części zespołu. Jego powierzchnia wynosi 2,9 ha. Celem powołania było zabezpieczenie istnienia płatów muraw kserotermicznych wraz z ich florą i fauną, zwłaszcza dalszego występowania rzadkich gatunków roślin ciepłolubnych^[2]. Występowanie muraw kserotermicznych w tej części Polski jest rzadkością, na murawach tych stwierdzono występowanie 232 gatunków roślin naczyniowych, w tym rośliny ciepłolubne. Rośnie tutaj także głóg, śliwa tarnina, róża dzika, trzmielina pospolita. Z ptaków występują np. łozówka, kwiczoł, świstun, myszołowy, krogulec zwyczajny. Bytują tutaj ciepłolubne owady oraz ciepłolubne gatunki ślmiaków^[5].

Obszar siedliskowy „Zbiornik na Oruni”

Osobny artykuł: Zbiornik Wody Stara Orunia.

W południowo-wschodnim krańcu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, we wnętrzu jednego ze wzgórz znajduje się wzniesiony w 1869 r. ceglany rezerwuar wody pitnej dla Gdańska, wyłączony z eksploatacji w latach 70. XX wieku. Jest on jednym z największych siedlisk nietoperzy w województwie pomorskim. Został zrewitalizowany w latach 2016-2018 i jest udostępniany do zwiedzania czasowo (poza okresami hibernacji nietoperzy)^[6]^[7]. Od 2021 r. siedlisko Natura 2000 PLH220106 Zbiornik na Oruni^[3].

Miejsce zimowania nocków: zagrożonego wyginięciem łydkowłosego, a także: rudego, Natterera, dużego. Występuje tu również gacek brunatny^[8]. Liczba nietoperzy zimujących w obiekcie wahała się od początków obserwacji od 100 do 800 osobników^[9].

Pomniki przyrody

Prawnie chronione twory przyrody znajdujące się na terenie zespołu^[10]:

obiekt	wysokość	obwód	nr rejestru
lipa drobnolistna	20 m	328 cm	1098
buk zwyczajny	20 m	328 cm	1099
buki zwyczajne 2 szt.	26 m	260, 290 cm	1100
dąb bezszypułkowy	25 m	356 cm	1101
głaz narzutowy	1,30 m	672 cm	1133

Park Oruński

Wschodnią część zespołu przyrodniczo-krajobrazowego (w szczególności obszar użytku ekologicznego Murawy kserotermiczne) zajmuje historyczny, zabytkowy park miejski - Park Oruński im. Emilii Hoene, o powierzchni 19 ha. Znajdują się w nim dwa stawy zasilane wodami Potoku Oruńskiego.

Osobny artykuł: Park Oruński.

Wzgórza

Wzniesienia na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.

nazwa wzgórza^[11]	wysokość n.p.m.	nazwa niemiecka
Góra Gliniana	35 m^[12]	Leimberg^[12]
Góra Pięciu Braci	41 m^[13]	Fünfbrüderberg^[13]
Góra Łez	54 m^[14]	Tränenberg^[14]

Galeria

Zdjęcie lotnicze Oruni Górnej, tereny zielone po lewej to Dolina Potoku Oruńskiego, u góry widoczny zbiornik Augustowska
Górny staw w Parku Oruńskim
Potok Oruński w dolinie
Widok na dolinę zimą
Wnętrze Zbiornika Orunia
Zbiornik retencyjny Augustowska