Dobra biskupie

Ten artykuł od 2010-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Dobra biskupie

Dobra stołowe biskupów – mniejsze lub większe posiadłości nadane przywilejami przez książąt i królów, zakupione od osób świeckich lub osadzane po wykarczowaniu lasu (tzw. osadzone na surowym korzeniu) najczęściej lokowane na prawie niemieckim (magdeburskim) lub przenoszone z prawa polskiego. Najczęściej zorganizowane w klucze. Dochód był przeznaczony na potrzeby biskupa i jego diecezji.

Dobra kapitulne (kapituły) najczęściej dzieliły się na:

majątek wspólny kapituły - dobra chlebowe (villae panum) – dochody do podziału między członków kapituły
majątek seminarium duchownego
majątek poszczególnych prałatur i kanonikatów
majątek samej katedry - kościoła metropolitalnego
wsie prestymonialne (głównie proboszcza kościoła metropolitalnego),
wsie gracjalne (będące własnością biskupa lub pochodzące z innych dóbr kościelnych)

Taki podział dóbr pozwalał członkom kapituły uczestniczyć w podziale dochodów. Im wyższy urząd tym większe uprawnienia do majątku.

Na dochody z dóbr składały się opłaty wnoszone z ról uprawnych (od łana - miara pow.) przez mieszkańców, sołtysów i dzierżawców folwarków w postaci dziesięciny snopowej, czynszu płaconego w gotówce i innych świadczeń. Zarząd dóbr nie był skomplikowany - z zasady były wydzierżawiane na krótkie okresy (najczęściej 3 lata). Sposób gospodarowania określany był w kontrakcie a kontrole przeprowadzano na zasadzie lustracji i porównaniu inwentarzy. Najczęściej dzierżawcami byli duchowni. Czasami poddzierżawiano dobra.