Desman
rodzaj ssaka
Desman[13] (Desmana) – rodzaj ssaków z podrodziny kretów (Talpinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).
| Desmana | |||||
| Güldenstaedt, 1777[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – desman ukraiński (D. moschata) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj |
desman | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Castor moschatus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Zasięg występowania
edytujRodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Ukrainie, Rosji i Kazachstanie[14][15].
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 193–240 mm, długość ogona 180–210 cm; masa ciała 370–450 g[16][17].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Anton Güldenstädt na łamach Beschäftigungen der Berlinischen Gesellschaft Naturforschender Freunde[1]. Na gatunek typowy wyznaczył (oznaczenie monotypowe) desmana ukraińskiego (D. moschata).
Etymologia
edytuj- Desmana (Desman, Desmanus): fr. desman, niem. desman ‘desman’, od szw. desman råtta ‘szczur piżmowy’, od desman ‘piżmo’[18].
- Mygale (Myale, Myogalea): gr. μυγαλη mugalē ‘ryjówka’, od μυς mus, μυος muos ‘mysz’; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Castor moschatus Linnaeus, 1758.
- Caprios: gr. καπριος kaprios ‘jak dzik’, od κάπρος kapros ‘dzik’[20].
- Palaeospalax: gr. παλαιος palaios ‘stary, antyczny’; σπαλαξ spalax, σπαλακος spalakos ‘kret’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Palaeospalax magnus Owen, 1846.
- Praedesmana: łac. prae ‘przed’[22]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana thermalis Kormos, 1930.
- Pliodesmana: pliocen, od gr. πλειων pleiōn ‘więcej’, forma wyższa od πολυς polus ‘dużo’[23]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (Pliodesmana) jalpugensis Topachevskii & Pashkov, 1983.
- Galemodesmana: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Galomys Kaup, 1829 (wychuchol) i Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman)[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (?) nehringi Kormos, 1913.
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek[25][17][14][13]:
- Desmana moschata (Linnaeus, 1758) – desman ukraiński
Opisano również kilkanaście gatunków wymarłych[26]:
- Desmana inflata Rümke, 1985[27] (Hiszpania; pliocen)
- Desmana jalpugensis Topachevsky & Pashkov, 1983[11] (Ukraina; pliocen)
- Desmana kowalskae Rümke, 1985[28] (Polska; pliocen)
- Desmana kujalnikensis Pashkov & Topachevsky, 1990[29] (Ukraina; pliocen)
- Desmana magna (R. Owen, 1846)[9] (Wielka Brytania; plejstocen)
- Desmana marci Minwer-Barakat, García-Alix, Martín-Suárez & Freudenthal, 2020[30] (Hiszpania; pliocen)
- Desmana meridionalis Topachevsky & Pashkov, 1990[31] (Ukraina; pliocen)
- Desmana moldavica Pashkov & Topachevsky, 1990[32] (Ukraina; pliocen)
- Desmana nehringi Kormos, 1913[33] (Węgry; pliocen)
- Desmana nogaica Topachevsky & Pashkov, 1990[34] (Ukraina; miocen)
- Desmana polonica Pashkov & Topachevsky, 1990[35] (Polska; pliocen)
- Desmana thermalis Kormos, 1930[36] (Rumunia; plejstocen)
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b J.A. Güldenstaedt. Beschreibung des Desmans. „Beschäftigungen der Berlinischen Gesellschaft Naturforschender Freunde”. 3, s. 108, 1777. (niem.).
- ↑ B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 7. (fr.).
- ↑ G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. T. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 1. (fr.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 59. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 300, 1821. (ang.).
- ↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J.G. Cottae, 1829, s. 250. (łac.).
- ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 14. (niem.).
- ↑ J.F. von Brandt. Bemerkungen über den innern Bau des Wuychuchol *) (Myogale moschata), im Vergleich mit dem des Maulwurfs und der Spitzmaus (Sorex araneus); ein Sendschreiben au den Heiausgeber. „Archiv für Naturgeschichte”. 2 (1), s. 176, 1836. (niem.).
- ↑ a b R. Owen: A history of British fossil mammals and birds. London: John Van Voorst, 1846, s. 25. (ang.).
- ↑ Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 41.
- ↑ a b Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 42.
- ↑ Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 43.
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 76. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 82. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Desmana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 604–605. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 223.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 437.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 159.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 504.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 206.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 202.
- ↑ Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 44.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-25]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Desmana Güldenstaedt, 1777, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25] (ang.).
- ↑ Rümke 1985 ↓, s. 98.
- ↑ Rümke 1985 ↓, s. 96.
- ↑ Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 29.
- ↑ R. Minwer-Barakat, A. García-Alix, E. Martín-Suárez & M. Freudenthal. Early Pliocene Desmaninae (Mammalia, Talpidae) from Southern Spain and the origin of the genus Desmana. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 40 (5), s. 4, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2020.1835936. (ang.).
- ↑ Topachevsky i Pashkov 1990 ↓, s. 28.
- ↑ Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 28.
- ↑ T. Kormos. Három új fossilis pézsmacziczkány-faj Magyarország faunájában. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 11, s. 128, 1913. (węg.).
- ↑ Topachevsky i Pashkov 1990 ↓, s. 32.
- ↑ Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 33.
- ↑ T. Kormos. Desmana thermalis n. sp. eine neue präglazilae Bisamspitzmaus aus Ungarn. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 27, s. 5, 1930. (niem.).
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- В.А. Топачевский & А.В. Пашков. Надвидовая систематика выхухолей рода Desmanа (Insectivora, Talpidae). „Вестник зоологии”. 1983 (3), s. 39–45, 1983. (ros.).
- C.G. Rümke. A review of fossil and Recent Desmaninae (Talpidae, Insectivora). „Utrecht Micropaleontological Bulletins, Special Publication”. 4, s. 1–241, 1985. (ang.).
- В.А. Топачевский & А.В. Пашков. Новые представители рода Desmana (Insectivora, Talpidae) из эоплейстоценовых отложений юга европейской части СССР. „Вестник зоологии”. 1990 (1), s. 28–38, 1990. (ros.).
- А.В. Пашков & В.А. Топачевский. Новые представители рода Desmana (Insectivora, Talpidae) из позднеплиоценовых отложении центральной Европы и юго-запада европейской части СССР. „Вестник зоологии”. 1990 (5), s. 25–34, 1990. (ros.).