Dżyda (wieś)

Dżyda (ros. Джида, bur. Жада a. Зэдэ) – wieś (ros. село, trb. sieło) w azjatyckiej części Rosji, w Buriacji, w rejonie dżydińskim. Liczy 3178 mieszkańców (2017). Siedziba dżydińskiego osiedla wiejskiego. Ośrodek przemysłu spożywczego i maszynowego. W 1973–2012 posiadała status osiedla typu miejskiego.

Dżyda

Джида

wieś
Samolot-pomnik, w tle osiedle mieszkaniowe fot. Arkadij Zarubin, 2013
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Republika	Buriacja
Rejon	rejon dżydiński
Populacja • liczba ludności	1493 (2024)
Kod pocztowy	671900
Położenie na mapie Buriacji Dżyda
Położenie na mapie Rosji Dżyda
50°41′10″N 106°10′45″E

Geografia

Wieś położona jest na wschodnim skraju rejonu dżydińskiego, 65 km od siedziby rejonu – Pietropawłowki. Miejscowość znajduje się na południowych stokach Garbu Borgojskiego, na lewym brzegu Dżydy (zabudowania 3 km na północ od głównego koryta), u ujścia rzeki do Selengi (7 km od osiedla). Obszar okolicy i miejscowości jest stepowy. Na południo-wschód od zabudowań wsi, w pobliżu osiedla wojskowego znajduje się obszar sztucznie zalanych kamieniołomów.

Historia

W 1936 rozpoczęto budowę południowej linii Kolei Wschodniosyberyjskiej z Ułan Ude do Nauszek. W następnym roku na lewym brzegu rzeki Dżydy wybudowano domy, w których osiedlono budowniczych kolei. W 1938 nowo powstałemu osiedlu przypisano nazwę Dżyda. W trakcie budowy linii kolejowej w l. 30. XX w. uruchomiono w Dżydzie kamieniołom żwiru i żwirownię. Znajdowała się tu również baza przeładunkowa fabryki wolframu i molibdenu w Dżydinsku. W 1942 utworzono magazyn ropy. W 1959 założono tu spółdzielnię rolniczą, a w 1964 buriacką spółdzielnię spożywców Sielchoztiechnika.

Do 1966 osiedle kolejowe nie miało statusu odrębnej wsi. Na mocy dekretu Prezydium Najwyższej Rady Buriackiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z 21 lipca 1966 utworzono jednostkę administracyjną osiedla wiejskiego z siedzibą w Dżydzie.

W 1968–1969 wybudowano tu bazę lotniczą wraz z osiedlem dla wojskowych i ulokowano w niej 2. Orszański Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. 22 marca 1973 Dżyda otrzymała status osiedla typu miejskiego. W 1974 zreorganizowano tutejszą bazę lotniczą, umieszczając w niej 21. Pułk Lotnictwa Bombowego i 7. Brygadę Przeciwlotniczą.

W związku z reorganizacją wojsk powietrznych Rosji, w 2012 zlikwidowano bazę lotniczą w Dżydzie i przeniesiono ją do Czelabińska. Wobec tej decyzji nastąpił zauważalny regres gospodarczy. Budżet lokalny utracił 10% swoich dotychczasowych zysków. W wyniku wyprowadzenia się znacznej części mieszkańców, jaką stanowiły rodziny wojskowych, spadła liczba ludności osiedla. W związku z tym upadło wiele przedsiębiorstw handlowych i usługowych i znacząco wzrosło bezrobocie. Od tego roku notuje się stały spadek liczby mieszkańców. 6 grudnia 2012 miejscowość utraciła status osiedla typu miejskiego.

Gospodarka i instytucje społeczne

We wsi znajduje się stacja kolejowa południowej linii Kolei Wschodniosyberyjskiej (Ułan Ude – Nauszki). Mieszkańcy zatrudnieni są głównie w przemyśle spożywczym: zakładach przetwórstwa mięsnego i maszynowym: fabryka traktorów.

W osiedlu znajdują się również poczta, ośrodek zdrowia i siłownia. Dżiba jest siedzibą szkoły podstawowej z przedszkolem i szkoły średniej ogólnokształcącej. Osiedle posiada również własną bibliotekę.

Dżyda jest siedzibą parafii, której główną świątynią jest cerkiew Matki Boskiej „Hodegetria”. Parafia należy do eparchii ułan-udeńskiej w metropolii buriackiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Demografia

Ludność Dżydy (1979-2017)

1979	1989		2002		2009		2010		2011		2012		2013		2014		2015		2016		2017
	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana	Liczba	Zmiana
4501	5 109	608	4 706	403	4 799	93	5 393	594	5 037	356	3 902	1 135	3 380	522	3 270	110	3 266	4	3 215	51	3 178	37