Dębniki (Kraków)

Dębniki
	; Dębniki widziane ze Wzgórza Wawelskiego. Wisła, Bulwar Poleski, od lewej Muzeum Manggha, Hotel Poleski, w tle wieża kościoła św. Stanisława Kostki
Państwo	Polska
Miasto	Kraków
Dzielnica	VIII Dębniki
Poprzednia nazwa	Dzielnica XI Dębniki
	Położenie na mapie Krakowa Dębniki
	Położenie na mapie Polski Dębniki
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Dębniki
	50°02′58″N 19°55′25″E/50,049444 19,923611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dębniki – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VIII Dębniki. Położone są na prawym, południowym brzegu Wisły, ograniczony ul. Monte Cassino od mostu Grunwaldzkiego, ul. Zielną, ul. Norymberską i rzeką Wisłą. Dębniki zostały włączone do Krakowa w 1909 roku jako XI dzielnica katastralna.

Wieś położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego^[1], należała do wielkorządów krakowskich^[2].

Historia

Stara kamienica w Dębnikach

Rynek Dębnicki

Pierwsze wzmianki o Dębnikach, wcześniej znanych jako oddzielna wieś, pochodzą z 1254 r. Być może w końcu XIV w. włączono do Dębnik położoną w rejonie Skał Twardowskiego Zawadę. W wieku XIX wieś Rybaki połączyła się z Dębnikami. W 1888 r. Austriacy wznieśli na Wiśle most kolei obwodowej Kraków – Bonarka, przebudowany w 1910 r. na drogowy, wysadzony w 1945 r. przez Niemców, odbudowany w roku 1952.

W 1889 r. przy ul. Barskiej 12 powstałą Fabryka Pieców Kaflowych Józefa Niedźwieckiego i Spółki, produkująca ceramikę użyteczną i artystyczną. Związani z nią byli m.in. rzeźbiarz i profesor Akademii Sztuk Pięknych Konstanty Laszczka, architekt Józef Pokutyński, Beata z Matejków Kirchmayerowa (córka Jana Matejki) i Stefan Matejko (bratanek malarza)^[3]. Dyrektorem fabryki do 1908 r. był Jan Sławiński, a modelarzem i konstruktorem pieców jego brat, Tadeusz Sławiński. Pomimo wysokiej wartości artystycznej wyrobów fabryka została zlikwidowana w 1919 r.^[4]

W początkach XX wieku, po przyłączeniu do Krakowa, powstał niezrealizowany projekt przeistoczenia Dębnik w dzielnicę ogród.

W 1938 roku do domu Feliksa Kaczorowskiego, na ul. Tynieckiej 10 wprowadził się Karol Wojtyła i mieszkał tam do zakończenia wojny. Przy ul. Różanej 11 mieszkał Jan Tyranowski przewodnik duchowy młodego Karola Wojtyły.

W roku 1990 utworzono dzielnicę VIII Dębniki. W jej skład, poza obszarem dawnej wsi o tej nazwie, weszły również włączone do Krakowa w 1941 r. dawne wsie: Kostrze, Bodzów, Skotniki i Pychowice. W skład dzielnicy weszły również Zakrzówek oraz osiedla Podwawelskie i Ruczaj-Zaborze.

Nad Wisłą na terenie Dębnik powstał Park Dębnicki.

Przy ul. Tynieckiej 39 znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego, przy którym mają siedziby: Salezjańskie Centrum Wychowania i Duszpasterstwa Młodzieży oraz Salezjański Wolontariat Misyjny „Młodzi Światu”.

Kościół Św. Stanisława Kostki

Kościół św. Stanisława Kostki

Osobny artykuł: Parafia św. Stanisława Kostki w Krakowie.

Murowany kościół zgromadzenia salezjanów wybudowany został w latach 1932–1938 w stylu modernistycznym. W 2002 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II, gdyż w tym kościele odprawił on, w dniu 3 listopada 1946 roku, swoją mszę prymicyjną. Przy kościele znajduje się inspektorat zakonu i salezjańskie organizacje młodzieżowe Saltrom i Salos.

Szkoły

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 33
Zespół Szkół Ogólnokształcących Integracyjnych nr 2
Szkoła Podstawowa z oddziałami integracyjnymi nr 30
Szkoła Podstawowa nr 62
Szkoła Podstawowa nr 151
Gimnazjum nr 22
Gimnazjum nr 23
Zespół Szkół Łączności
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących

Instytucje i obiekty

Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”
Stadion i korty TS Tramwaj
Dębnicki Ośrodek Kultury „Tęcza” – dawny dom społeczny Osiedla Robotniczego przy ul. Praskiej
Biblioteka Kraków – Biblioteka Główna (ul. Powroźnicza 2)
Czytelnia Informacyjno-Bibliograficzna
Dom Pomocy Społecznej przy ul. Praskiej 25
Dom Pomocy Społecznej im. Brata Alberta przy ul. Nowaczyńskiego 1, modernistyczny budynek projektu Czesława Boratyńskiego i Edwarda Kreislera, powstał w latach 1935–1938
Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego wraz z Kościołem NMP Wspomożenia Wiernych
Kaplica św. Piotra i św. Pawła
Pałac Lasockich przy ul. Tynieckiej 18
Rodzinny ogród działkowy Dębniki, przy ul. Praskiej 28, powstał w 1931 r. i jest prawdopodobnie najstarszym tego typu ogrodem w Polsce.
przy Rynku Dębnickim oraz okolicznych ulicach znajduje się wiele zabytkowych, ciekawych historycznie i architektonicznie budynków: kamienic i willi.
siedziba Dowództwa Wojsk Specjalnych przy ul. Tynieckiej 45
Kapliczka słupowa z XVII wieku. Pierwotnie stała przy ul. Twardowskiego, obecnie znajduje się obok Centrum Kongresowego przy ul. Konopnickiej^[5].

Galeria

Szkoła Podstawowa nr 30 przy ul. Konfederackiej 12, dawna szkoła ludowa, proj. Jan Zawiejski 1912.
Rynek Dębnicki
Kaplica Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Ulica Antoniego Józefa Madalińskiego

Przypisy

↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.
↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 18–19.
↑ KatarzynaK. Łomnicka KatarzynaK., Ceramika z krakowskich Dębnik [online], Sztuki Piękne, 19 marca 2021 [dostęp 2022-09-01] (pol.).
↑ Zduńskie Opowieści | Portal o kaflach, piecach, kominkach, garncarstwie i ceramice » Krótko o krakowskiej kaflarni Józefa Niedźwieckiego… [online] [dostęp 2022-09-01] (pol.).
↑ Słup Dębnicki.

Linki zewnętrzne

Galeria zdjęć historycznych

[1] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.

[2] Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 18–19.

[3] KatarzynaK. Łomnicka KatarzynaK., Ceramika z krakowskich Dębnik [online], Sztuki Piękne, 19 marca 2021 [dostęp 2022-09-01] (pol.).

[4] Zduńskie Opowieści | Portal o kaflach, piecach, kominkach, garncarstwie i ceramice » Krótko o krakowskiej kaflarni Józefa Niedźwieckiego… [online] [dostęp 2022-09-01] (pol.).

[5] Słup Dębnicki.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]