Wikipedia

Dąbrowica (powiat lubelski)

wieś w województwie lubelskim, powiecie lubelskim

Dąbrowica – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, w gminie Jastków[5][6]. Wieś zlokalizowana w dolinie środkowej Czechówki w rejonie ujścia jej dopływu – Łazęgi[7].

Dąbrowica
wieś
Ilustracja
Ruiny pałacu Firlejów w Dąbrowicy
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

lubelski

Gmina

Jastków

Liczba ludności (2021)

1647[2][3]

Strefa numeracyjna

81

Kod pocztowy

21-002[4]

Tablice rejestracyjne

LUB

SIMC

0381456[5]

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbrowica”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dąbrowica”
Położenie na mapie powiatu lubelskiego
Mapa konturowa powiatu lubelskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dąbrowica”
Położenie na mapie gminy Jastków
Mapa konturowa gminy Jastków, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbrowica”
Ziemia51°16′14″N 22°27′10″E/51,270556 22,452778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Komunikację pasażerską z Lublinem zapewnia autobus miejski linii 3.

W Dąbrowicy znajdują się liczne ścieżki rowerowe oraz szlaki turystyczne.

Wieś stanowi sołectwo gminy Jastków[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1348 mieszkańców[9].

Historia

edytuj

Wieś notowana od 1317 roku. W latach 1317–1330 dziedzicami Dąbrowicy, Mełgwi, Janowic, Markuszowic w kluczu zwanym Mełgiewskim byli bracia Dzierżko i Ostasz z Bejsc w powiecie wiślickim – protoplaści rodu Firlejów, którzy od 1409 roku tytułowali się de Dambrowicza, czyniąc z tej miejscowości swoją główną rodową siedzibę.

Władysław Łokietek w roku 1317 i 1330 przeniósł dwukrotnie Dąbrowicę na prawo średzkie. W rękach rodziny Firlejów wieś i pozostałe okoliczne dobra pozostały do XVII wieku.
Opis i rysunek ruin zamku dostarcza Tygodnik Ilustrowany z roku 1864 tom X str.358[10].

Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[11].

W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dąbrowica, po jej zniesieniu w gromadzie Jastków. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa lubelskiego.

Zamek Firlejów w Dąbrowicy

edytuj

Pierwszy zamek został zbudowany w XV wieku i związany był przez wieku z wpływowym rodem Firlejów, którzy uznawali go za swoją główną rodową siedzibę. Od XVI wieku rezydencja miała już zapewne cechy nie tylko obronne, ale reprezentacyjne. Pierwsza znacząca rozbudowa zamku rozpoczęła się ok. 1506 roku i związana była z twórcą potęgi rodu Filejów – Mikołajem Firlejem (zm. 1526), późniejszym kasztelanem krakowskim i hetmanem wielkim koronnym. Wg innych relacji budowa została rozpoczęta przed 1552 rokiem przez wojewodę lubelskiego Piotra Firleja, który zbudował także w bezpośredniej bliskości zamku kaplicę św. Mikołaja z muru pruskiego[12]. Rozpoczęte przez niego prace kontynuował syn Mikołaj, wojewoda lubelski. Budowa została ukończona około 1565 roku.

Zamek rozbudowano około lat 1610-1630 z inicjatywy podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja (zm. 1615) lub wojewodę sandomierskiego Mikołaja Firleja (zm. 1636). Zbudowano wtedy nowe skrzydło północne, tworząc już założenie nie zamkowe, ale pałacowe. Całość zwieńczona była attyką. Po obu stronach elewacji znajdowały się dwie sześcioboczne wieże, z których jedna zachowała się do dzisiaj. Przypuszczalnie w jednej znajdowała się biblioteka, a w drugiej kaplica. Skrzydło po stronie północnej zostało podwyższone. Od strony wschodniej zbudowano reprezentacyjną galerię arkadową. Zarówno galeria, jak i baszta północno-zachodnia (najbardziej reprezentacyjne) pokryte zostały dekoracją tzw. typu lubelskiego. Obok rezydencji został założony ogród włoski.

Pałac w Dąbrowicy
 
Baszta pałacowa
 
Arkada pałacowa
 
Ruiny pałacu ok. 1794 r.
 
Litografia Adama Lerue (ok. 1858)[13]
 
Ruiny pałacu przed 1904
 
rok 1915

Pałac zaczął ulegać rujnacji już w końcu XVII wieku, gdy Firlejowie zaczęli ubożeć i tracić wpływy polityczne. Prawdopodobnie w wyniku pożaru przed 1694 rokiem lub przed 1669, w czasie sporu Mikołaja Firleja ze swoją ciotką Zofią z Tarnowskich, pałac został spustoszony[12]. W 1694 roku sporządzono opis zniszczeń dokonanych w pałacu. Pałac na początku XVIII wieku został splądrowany przez Szwedów i dalej popadał w ruinę. W międzyczasie zmieniali się jego właściciele. Linia Firlejów z Dąbrowicy wygasła wraz ze śmiercią ostatniej przedstawicielki rodu, którą była Marianna Sapieżyna, córka Józefa Firleja[14]. Po 1737, kiedy wygasła linia Firlejów, należał do Januszewskich, a do 1792 roku do Józefa Potockiego[15]. W 1775 pałac był już pozbawiony sklepień, drzwi i okien, nie nadawał się do zamieszkania.

Od 1792 majątek był prowadzony przez niemieckich kolonistów o nazwisku Lingenau[15]. W 1. ćwierci XIX wieku przerobili oni część pałacu do celów mieszkalnych i zabezpieczyli istniejące jeszcze dwie baszty. Przed połową XIX wieku na miejscu pozostałych części pałacu na starych fundamentach wzniesiono nowe zabudowania. Pod koniec XIX wieku dobra dąbrowickie zostały rozparcelowane i rozprzedane. Około 1915–1917 ruiny pałacu kupił Berek Zalcman, natomiast w okresie II RP kupili go ojcowie jezuici z Lublina. W jednym z dawnych pomieszczeń zamku założyli oni prowizoryczną kaplicę poświęconą Narodzeniu NMP[15]. Okolice pałacu w czasie II wojny światowej stały się miejscem przetrzymywania więźniów na terenie obozu SS, który powstał po konfiskacie dóbr jezuickich[12]. W latach 1952–1953 na terenie ruin zamku przeprowadzono prace inwentaryzacyjne, wzbogacone o badania terenowe. W latach 1956–1958 pokryto dach baszty gontem, a jedna arkada galerii (w przyziemiu) została zrekonstruowana według projektu inż. arch. Jana Gontarczyka. W 1964 roku właścicielem obiektu był ZBOWiD[16]. Do dzisiaj zachowała się jedna wieża, w której dawniej mieściła się kaplica zamkowa.

Do ruin zamku w latach 90. XX wieku dobudowano nie pasujący do zabytku obiekt mieszczący placówkę Caritas[12]. Zamek wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem A/290 z dnia 31 marca 1967 roku.

Kultura i Sport

edytuj

W Dąbrowicy zlokalizowany jest Gminny Ośrodek Kultury i Sportu. Funkcjonuje w nim Zespół Pieśni i Tańca w Dąbrowicy. Od 2011 roku organizowany jest corocznie, na początku września Jarmark Firlejowski, w roku 2017 Dąbrowica obchodzi 700. lecie istnienia.

Działa tutaj również klub piłkarski KS Dąbrowica, występujący w lubelskiej klasie okręgowej.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 22228
  2. ↑ Wieś Dąbrowica w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-03-11].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 216 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-02-29].
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Zdzisław Michalczyk i inni, Warunki kształtowania się odpływu w zlewni Czechówki, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia”, 73 (0), 2019, s. 65–81, DOI: 10.17951/b.2018.73.0.65-81, ISSN 0137-1983 [dostęp 2020-04-22] (pol.).
  8. ↑ Strona gminy, sołectwa
  9. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  10. ↑ Tygodnik Ilustrowany rocznik 1864. „Tygodnik Ilustrowany”, 1864. Gebethner i Wolff. 
  11. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
  12. ↑ a b c d Rezydencja Firlejów w Dąbrowicy, „leksykon.teatrnn.pl” [dostęp 2017-07-04] (pol.).
  13. ↑ Adam Lerue, Album lubelskie. Oddział 2., Warszawa: Zakład Litograficzny Adolfa Pecq & Co. (Warszawa, 1858–1859.
  14. ↑ Kurzątkowska, A., Rezydencja Firlejów w Dąbrowicy, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 9, 1964, z. 1, s. 29–49
  15. ↑ a b c Dąbrowica pałac Firlejów [online], www.lubelskieklimaty.pl [dostęp 2023-02-07].
  16. ↑ zamek firlejów - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-02-06] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Gawarecki H., Stankowa M., Wizja pałacu w Dąbrowicy z 1694 r., „Rocznik Lubelski”, R. 3, 1960, s. 241–252.
  • Kurzątkowska, A., Rezydencja Firlejów w Dąbrowicy, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 9, 1964, z. 1, s. 29–49.
  • Rolska Irena, Firlejowie Leopardzi. Studia nad patronatem i fundacjami artystycznymi w XVI–XVII wieku, Lublin 2009.
  • Rolska Irena, Dom Panów Firlejów – o dziejach siedziby Lewartów – Leopadrów w Dąbrowicy, [w:] Siedem wieków Dąbrowicy. Studia z dziejów miejscowości, red. C. Taracha, Lublin 2012, s. 87.
  • Siedem wieków Dąbrowicy, red. C. Taracha, Lublin 2012.
  • Hohengarten A., Lipski Z., Dąbrowica wczoraj i dziś, Dąbrowica 2000.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dąbrowica_(powiat_lubelski)&oldid=74845015”