Czyż złotawy

Czyż złotawy
	Spinus tristis
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec w upierzeniu godowym
	; Samica w upierzeniu godowym
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Carduelini
Rodzaj	Spinus
Gatunek	czyż złotawy
Synonimy
	Fringilla tristis Linnaeus, 1758; Carduelis tristis (Linnaeus, 1758); Astragalinus tristis (Linnaeus, 1758);
	Fringilla tristis Linnaeus, 1758; Carduelis tristis (Linnaeus, 1758); Astragalinus tristis (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	S. t. pallidus Mearns, 1890; S. t. jewetti van Rossem, 1943; S. t. salicamans Grinnell, 1897; S. t. tristis (Linnaeus, 1758);
	S. t. pallidus Mearns, 1890; S. t. jewetti van Rossem, 1943; S. t. salicamans Grinnell, 1897; S. t. tristis (Linnaeus, 1758);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czyż złotawy^[5] (Spinus tristis) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, w oparciu o wcześniejszy opis Marka Catesby’ego^[6]^[7]. Linneusz nadał gatunkowi nazwę Fringilla tristis, a jako miejsce występowania wskazał Amerykę Północną^[6]; w 1931 roku uściślono, że miejscem typowym była Karolina Południowa^[3]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Spinus^[5]^[8].

Wyróżnia się cztery podgatunki S. tristis^[8]^[2]:

S. tristis pallidus Mearns, 1890
S. tristis jewetti van Rossem, 1943
S. tristis salicamans Grinnell, 1897
S. tristis tristis (Linnaeus, 1758)

Morfologia

Długość ciała 11,5–13 cm^[2]. Masa ciała 10–13 g (latem), 13–20 g (zimą)^[2].

Samiec w upierzeniu godowym jaskrawożółty, z czarną czapką, skrzydłami i ogonem, białym kuprem i białymi paskami na skrzydłach; dziób i nogi różowe. Samica podobna, bardziej żółtooliwkowa. Samiec, kiedy nadchodzi jesień i zima, staje się podobny do samicy, białawy na spodzie z żółtą głową. Młode ptaki podobne do samicy, z wierzchu cynamonowopłowe, takie same paski na skrzydłach; skrzydła i ogon brązowoczarne.

Zasięg, środowisko

Gniazdo z jajami

Pola, brzegi rzek i zarośla wierzbowe w środkowej i południowo-wschodniej części Ameryki Północnej oraz wzdłuż zachodnich wybrzeży aż po północno-zachodni Meksyk. Część populacji, głównie z północy zasięgu, migruje na zimę na południe; populacje z południa są głównie osiadłe lub przemieszczają się na niewielkie odległości^[2]. Zimowiska od skrajnie południowej Kanady i północnych USA aż po północny i wschodnio-środkowy Meksyk.

Poszczególne podgatunki zamieszkują^[8]^[2]:

S. tristis pallidus – południowo-środkowa Kanada, środkowe i zachodnio-środkowe USA.
S. tristis jewetti – południowo-zachodnia Kanada i północno-zachodnie USA.
S. tristis salicamans – południowo-zachodnie USA, północno-zachodni Meksyk (północna Kalifornia Dolna).
S. tristis tristis – południowo-wschodnia Kanada, środkowe i wschodnie USA.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czyża złotawego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Spinus tristis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Clement, P.: American Goldfinch (Spinus tristis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].
↑ ^a ^b D. Lepage: American Goldfinch Spinus tristis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-10]. (ang.).
↑ ^a ^b Spinus tristis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-10].
↑ ^a ^b K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 181 (łac.).
↑ M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 43 (ang. • fr.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-10]. (ang.).

Bibliografia

Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
American Goldfinch. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Spinus tristis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Clement, P.: American Goldfinch (Spinus tristis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].

[avibase-3] D. Lepage: American Goldfinch Spinus tristis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-11-10]. (ang.).

[iucn-4] Spinus tristis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-10].

[oryg-6] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 181 (łac.).

[catesby-7] M.M. Catesby M.M., The natural history of Carolina, Florida and the Bahama Islands..., t. 1, Londyn 1731, s. 43 (ang. • fr.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-10]. (ang.).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]