Czerwony afisz (plakat)
Czerwony afisz (fr. Affiche rouge) – plakat propagandowy dystrybuowany przez reżim Vichy oraz Niemców wiosną 1944 w okupowanym Paryżu w celu zdyskredytowania grupy francuskiego ruchu oporu zwanej grupą Manukiana. Termin Affiche rouge odnosi się także ogólniej do okoliczności towarzyszących temu wydarzeniu.
Tło
edytujW połowie listopada 1943 francuska policja aresztowała 23 członków komunistycznej organizacji partyzanckiej Francs-tireurs et partisans - Main d'oeuvre immigrée (FTP-MOI)[1]. Grupa ta była zwana grupą Manukiana od nazwiska przywódcy Missaka Manukiana. Tworzyła ona część siatki składającej się z około 100 bojowników, którzy byli odpowiedzialni praktycznie za wszystkie akty zbrojnego oporu w regionie Paryża od marca do listopada 1943[2].
W grupie tej było ośmiu Polaków, pięciu Włochów, trzech Węgrów, dwóch Ormian, Hiszpan, Rumunka (Olga Bancic) i trzech Francuzów. Jedenastu z nich było Żydami.
Po trzech miesiącach tortur stanęli oni przed niemieckim sądem wojskowym. W celu zdyskredytowania ruchu oporu władze zaprosiły do wzięcia udziału w procesie francuskie osobistości ze świata filmu i innych dziedzin sztuki oraz zachęciły media do jak najdokładniejszego zrelacjonowania procesu. Członkowie grupy Manukiana zostali rozstrzelani w forcie Mont Valérien w Suresnes koło Paryża 21 lutego 1944. Kobieta, Olga Bancic, która była odpowiedzialna za nielegalną produkcję i transport bomb i materiałów wybuchowych, została zabrana do więzienia w Stuttgarcie, gdzie mimo tortur nie wyrzekła się swoich przekonań i została ponownie skazana na śmierć i 10 maja stracona przez ścięcie toporem.
Wiosną 1944 władze rozpoczęły propagandę zwaną Affiche rouge. Wydrukowano około 15 tysięcy plakatów[3], które rozwieszano na ulicach. Razem z plakatami dystrybuowane były ulotki, które głosiły, że na czele ruchu oporu stali cudzoziemcy, Żydzi, bezrobotni i kryminaliści; kampania przedstawiała ruch oporu jako cudzoziemską konspirację skierowaną przeciwko Francuzom i suwerenności Francji.
Chociaż plakaty miały na celu przedstawienie maquis jako terrorystów, to wydaje się, że akcja odniosła odwrotny skutek. Przyczyniła się ona do powstania legendy grupy Manukiana jako bohaterów i męczenników ruchu oporu i zachęciła wielu do wstąpienia w szeregi oddziałów. Legenda głosi, że zwolennicy dopisywali słowa MORTS POUR LA FRANCE (Oni umarli za Francję)[4] i kładli kwiaty pod plakatami. W 1975 Philippe Ganier Raymond stwierdził, że nie ma historycznych zapisów takich wydarzeń[5], jednak ostatnie badania wskazują, że takie akty „uzupełniania treści” plakatów występowały[3].
Treść
edytujPlakat głosił:
Des libérateurs? La libération par l'armée du crime!
"Wyzwoliciele? Wyzwolenie przez przestępczą armię!"
Od lewej do prawej, od góry to dołu, portrety podpisane:
- GRZYWACZ: Juif polonais, 2 attentats (Polski Żyd, 2 terrorystyczne ataki)
- ELEK: Juif hongrois, 5 déraillements (Węgierski Żyd, 5 wykolejeń)
- WAJSBROT: Juif polonais, 1 attentat, 1 déraillement (Polski Żyd, 1 terrorystyczny atak, 1 wykolejenie)
- WITCHITZ: Juif polonais, 15 attentats (Polski Żyd, 15 terrorystycznych ataków)
- FINGERCWAJG: Juif polonais, 3 attentats, 5 déraillements (Polski Żyd, 3 terrorystyczne ataki, 5 wykolejeń)
- BOCZOV: Juif hongrois, chef dérailleur, 20 attentats (Węgierski Żyd, szef akcji wykolejeń, 20 terrorystycznych ataków)
- FONTANOT: Communiste italien, 12 attentats (Włoski komunista, 12 terrorystyczny ataki)
- ALFONSO: Espagnol rouge, 2 attentats (Czerwony Hiszpan, 2 terrorystyczne ataki)
- RAYMAN: Juif polonais, 13 attentats (Polski Żyd, 13 terrorystycznych ataków)
- MANOUCHIAN: Arménien, chef de bande, 56 attentats, 150 morts, 600 blessés (Ormianin, szef gangu, 56 terrorystycznych ataków, 150 zabitych, 600 rannych)
Na dole przedstawione są fotografie:
- prawe ramię i część klatki piersiowej podziurawione przez kule
- zwłoki leżące na ziemi
- wykolejona lokomotywa
- wykolejony pociąg
- kolekcja broni, granatów, i komponentów bomb wyeksponowanych na stole
- inny wykolejony pociąg
Przypisy
edytuj- ↑ Stéphane Courtois, Denis Peschanski and Adam Rayski: Le Sang de l'étranger. Les Immigrés de la MOI dans la Résistance, Fayard, Paris 1989 (fr.)
- ↑ Arsène Tchakarian: Les franc-tireurs de l'affiche rouge, Messidor 1986 (fr.)
- ↑ a b 1944: l'Affiche Rouge, on the website of the Cité nationale de l'histoire de l'immigration (with video excerpts) (fr.)
- ↑ B.Stettner-Stefańska, Francja po polsku, Warszawa 2008, s.422, ISBN 978-83-247-0426-2
- ↑ Philippe Ganier Raymond, L'Affiche rouge: La vérité sur les partisans sacrifiés, Fayard 1975 (fr.)
Bibliografia
edytuj- Benoît Raisky, L’Affiche rouge 21 février 1944, Ils n’étaient que des enfants., Éditions du Félin, 2004 (recenzja dziennika L’Humanité)
Filmy
edytuj- Franck Cassenti, Czerwony afisz (L'Affiche Rouge) (1976)
- Stéphane Courtois i Mosco Boucault, Des terroristes à la retraite (1983)
- Pascal Convert, Mont-Valérien, aux noms des fusillés
- Denis Peschanski – Jorge Amat, La traque de l’Affiche rouge (2007)
Linki zewnętrzne
edytuj- Missak Manouchian - Ein armenischer Partisan. lorenz.ist.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-08-27)]. (niem.)
- Interview of Henri Karayan, former member of the Manouchian Group. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
- Julien Lauprêtre : „ Manouchian était dans ma cellule… et je ne le savais pas „. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
- Rino Della Negra, ailier droit résistant. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-20)]., article on one of the member of the Manuchian Group, in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)