Czerniki (województwo warmińsko-mazurskie)
Czerniki (niem. Schwarzstein) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa olsztyńskiego.
| wieś | |
 Zabytkowy kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Czernikach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
251[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-400[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NKE |
| SIMC |
0477423 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kętrzyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
 54°05′01″N 21°26′21″E/54,083611 21,439167[1]
| |
Przez wieś przebiega trasa turystyczna ciągnąca się od drogi Kętrzyn – Giżycko przez Karolewo, Czerniki, Gierłoż do Wilczego Szańca. We wsi znajdują się: punkt skupu ziół, trzy warsztaty samochodowe i gospodarstwo agroturystyczne "Andrzejówka". Przez Czerniki swój przebieg ma linia kolejowa nr 259 (obecnie nieczynna).
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0477430 | Góry | przysiółek |
| 0477446 | Rybniki | przysiółek |
| 0477452 | Strzyże | przysiółek |
Historia
edytujNiemiecka nazwa wsi oznacza czarny kamień, z którym wiąże się legenda dotycząca Czernik, mówiąca że Diabeł leciał z Afryki z wielkim kamieniem, aby zburzyć budowany w Czernikach kościół. Nie zdążył jednak dotrzeć z kamieniem przed odprawieniem Mszy, więc zmuszony został porzucić kamień w pobliskim lesie.
Czerniki jako wieś czynszowa lokowana została w XIV w. na prawie chełmińskim, już wtedy we wsi była karczma i działał młyn wodny, który znajdował się w pobliżu kościoła przy strumieniu odprowadzającym wodę z jeziora Siercze do Gubra. Młyn w tym miejscu funkcjonował jeszcze w XX w. W lipcu 1907 uruchomiono linię kolejową nr 259 na trasie Kętrzyn–Węgorzewo. Pociągi osobowe kursowały na tej linii do 30 maja 1992, a towarowe do roku 2000. Obecnie linia jest nieczynna[6]. W 1928 przy kościele ustawiono granitowy głaz z napisem upamiętniającym poległych żołnierzy w czasie I wojny światowej. Głaz ten został usunięty w końcu lat dziewięćdziesiątych XX w.[6]. Małą elektrownię wodną wybudowano około roku 1920.
Zabytki
edytujKościół w Czernikach wybudowano pod koniec XIV w. na miejscu świętego gaju Prusów. Parafia w Czernikach należała do archiprezbiteratu w Reszlu do 1525. Od 1490 proboszcz z Czernik obsługiwał kaplicę w Sterławkach Wielkich. Kościół był przebudowywany w latach 1749–1750 i 1771–1772, a w roku 1886 dobudowano wieżę. Do drugiej wojny światowej nad wejściem do kościoła wisiała podkowa. Podkowę tę wiązano z legendą o karczmarce z Nakomiad, którą diabeł zamienił w konia[7]. Najprawdopodobniej była to jednak pamiątka po Tatarach, którzy ograbili Czerniki w 1657 r. Po reformacji kościół w Czernikach został świątynią ewangelicką do 1945. Kaplicę w Sterławkach Wielkich obsługiwali duchowni z Czernik do 1585. W Czernikach pastorzy i diakoni musieli znać język polski.
Kościół poświęcił pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Szkaplerznej ks. Wacław Radziwon z parafii św. Katarzyny w Kętrzynie. W kościele przeprowadzono niezbędne remonty. Zmieniono ołtarz główny – w miejscu ocalałego witraża zamocowano krucyfiks z końca XV-XVI w., którego pochodzenie nie jest znane. W Czernikach podobnie jak w Karolewie były przeszkody w utworzeniu parafii. Kościół w Czernikach pw. św. Jana Ewangelisty jest kościołem filialnym parafii w Karolewie.
Kościół wybudowano w stylu gotyckim. Jest to budowla salowa, z zakrystią i kruchtą od północy oraz wieżą od strony północnej. Neogotycką wieżę dobudowano w 1884, natomiast zakrystię i kruchtę pod koniec XIX w.
Przy polnej drodze do Wopławek znajduje się głaz narzutowy upamiętniający bitwę Krzyżaków z Litwinami w 1311[7].
Na południe od wsi pozostałości średniowiecznego grodziska[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 20219
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 178 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b poMazurach.pl
- ↑ a b c Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 184
Bibliografia
edytuj- Zofia Licharewa: Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu. Olsztyn: Pojezierze, 1962, s. 89.
- Zofia Licharewa: Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu. Olsztyn: Pojezierze, 1978, s. 166-167.
- Bronisław Magdziarz (red.): Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. T. 2. Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, s. 89. ISBN 83-912605-0-X.
- Kazimierz Żuchowski, Hermann Dembowski: Dzieje kościoła i duszpasterstwa w Karolewie. Wyd. 1. Olsztyn, Karolewo: Ad Rem, 1999. ISBN 83-87540-07-2.