Wikipedia

Czepiak ciemny

Czepiak ciemny[7] (Ateles fusciceps) − gatunek ssaka naczelnego z podrodziny czepiaków (Atelinae) w obrębie rodziny czepiakowatych (Atelidae) występujący w Ameryce Środkowej i północnej Ameryce Południowej.

Czepiak ciemny
Ateles fusciceps
J.E. Gray, 1866[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

czepiakowate

Podrodzina

czepiaki

Rodzaj

czepiak

Gatunek

czepiak ciemny

Synonimy
Podgatunki
  • A. f. fusciceps J.E. Gray, 1866
  • A. f. rufiventris P.L. Sclater, 1872
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania A. geoffroyi (kolor niebieski) i A. fusciceps (kolor czerwony)
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania

edytuj

Czepiak ciemny występuje w zależności od podgatunku[8][7]:

  • A. fusciceps fusciceps – czepiak ciemny – północno-zachodni Ekwador, obecnie ograniczony do dwóch pozostałych populacji występujących na zachód od Andów.
  • A. fusciceps rufiventris – czepiak czarnogłowy – wschodnia Panama (zbocza od strony Oceanu Atlantyckiego) oraz zachodnia i południowo-zachodnia Kolumbia.

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1866 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Ateles fusciceps[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Ameryka Południowa” (ang. South America)[1], ograniczone w 1944 roku przez Remingtona Kellogga i Edwarda Alfonso Goldmana na hacjendę Chinipamba, w pobliżu Peñaherrera, na wysokości 1500 m n.p.m., w prowincji Imbabura, w północno-zachodnim Ekwadorze[9][10][8][11]. Holotyp to młodociana samica (sygnatura BMNH Mammals 1855.12.24.35) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[12]. Podgatunek formalnie opisał w 1872 roku angielski ornitolog Philip Lutley Sclater jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Ateles rufiventris[2]. Miejsce typowe to rzeka Atrato, Darién, Kolumbia[13]. Holotyp to młodociana samica (sygnatura BMNH Mammals 1876.1.31.24) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w 1870 roku[14].

Takson rufiventris uważany jest czasem za odrębny gatunek[8]. W Panamie istnieje strefa mieszańców pomiędzy rufiventris i A. geoffroyi ornatus, chociaż badania cytogenetyczne wykazały, że rufiventris jest reprodukcyjnie odizolowany od A. geoffroyi[8]. W 1975 roku argumentowano, że forma robustus jest młodszym synonimem rufiventris[15].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[8].

Etymologia

edytuj
  • Ateles: gr. ατελης atelēs „niedoskonały”; w aluzji do braku kciuka[16].
  • fusciceps: łac. fuscus „ciemny, brązowy”; -ceps „-głowy”, od caput, capitis „głowa”[17].
  • rufiventris: nowołac. rufiventris „czerwono-brzuchy”, od łac. rufus „rudy, ryży”; venter, ventris „brzuch”[18].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 30–54 cm, samców 37–64 cm, długość ogona samic 66–77 cm, samców 71–86 cm; masa ciała samic około 8 kg, samców około 8,6 kg[19][20]. Posiada długi, chwytny ogon. Kolor sierści zależy od podgatunku – A. f. fusciceps są brązowo-czarne z brązową głową, podczas gdy A. f. robustus są jednolicie czarne, z kilkoma białymi włosami na podbródku. Futro jest długie i skręcone, wokół oczu białe obwódki.

Ekologia

edytuj

Żyje na drzewach w lasach deszczowych. Prowadzi wędrowny tryb życia, dziennie przebywa ok. 18 km w poszukiwaniu jedzenia.

Prowadzą dzienny, nadrzewny tryb życia. Żyją w grupach liczących ok. 20 osobników. Żywią się głównie owocami i liśćmi, ale zjadają też owady, orzechy, nasiona, a czasami jajka.

Po trwającej ok. 227 dni ciąży samica rodzi jedno, ważące 0,4 kg młode, które następnie karmi mlekiem do 20 miesięcy. Samiec nie bierze udziału w opiece nad potomstwem. Zwierzęta są gotowe do rozrodu w 4 roku życia. Samce cale życie spędzą w swoim stadzie. Samice, gdy dorosną, odchodzą w poszukiwaniu nowej grupy. Czepiaki brązowe dożywają 24 lat.

Zagrożenie

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[6]. Czepiaki brązowe są zagrożone wyginięciem. Głównym powodem zagrożenia jest wycinka lasów deszczowych.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c J.E. Gray. Notice of some new species of spider monkeys (Ateles) in the collection of the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 733, 1865. (ang.). 
  2. ↑ a b P.L. Sclater. Additional Notes on rare or little-known Animals now or lately living in the Society’s Garden. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1872, s. 688, 1872. (ang.). 
  3. ↑ F. Ameghino. Montaneia anthropomorpha. Un género de monos hoy extinguido de la isla de Cuba. — Nota preliminar. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 13, s. 318, 1911. (hiszp.). 
  4. ↑ J.A. Allen. New South American monkeys. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 33, s. 652, 1914. (ang.). 
  5. ↑ E.A. Goldman. A new spider monkey from Panama. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 28, s. 101, 1915. (ang.). 
  6. ↑ a b P. Moscoso i inni, Ateles fusciceps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-15] (ang.).
  7. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 43. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  9. ↑ Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 27.
  10. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ateles fusciceps. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-15].
  11. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Ateles fusciceps J. E. Gray, 1866. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
  12. ↑ 1855.12.24.35. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-15]. (ang.).
  13. ↑ Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 45.
  14. ↑ 1876.1.31.24. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-15]. (ang.).
  15. ↑ P.G. Heltne & L.M. Kunkel. Taxonomic notes on the pelage of Ateles paniscus paniscus, A. p. chamek (sensu Kellogg and Goldman, 1944) and A. fusciceps rufiventris (equals A. f. robustus, Kellogg and Goldman, 1944). „Journal of Medical Primatology”. 4 (2), s. 83-102, 1975. DOI: 10.1159/000459837. (ang.). 
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 127, 1904. (ang.). 
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, fusciceps [dostęp 2023-09-15].
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, rufiventris [dostęp 2023-09-15].
  19. ↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 538. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  20. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 141. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • R. Kellogg & E.A. Goldman. Review of the spider monkeys. „Proceedings of the United States National Museum”. 96, s. 1–45, 1944. (ang.). 
  • Ateles fusciceps. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-05-23]. (ang.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Czepiak_ciemny&oldid=75110254”