Cywilizacja maltańska
Cywilizacja na Malcie zaczęła rozwijać się ponad 7000 lat temu[1]. W jaskini Għar Dalam odnaleziono ceramikę stworzoną przez człowieka z około 5000 r. p.n.e[2][3]. Pierwsze większe budowle na Malcie – megalityczne świątynie zaczęto budować około 3600 r. p.n.e. Są one najstarszymi stojącymi budowlami w Europie i jednymi z najstarszych na świecie[4][5], są starsze niż piramidy w Egipcie[1]. W podobnym okresie powstało Hypogeum Ħal Saflieni. Spuścizną tych budowli jest kilkanaście ruin, z czego siedem zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[6][7]
_092.JPG)
Budowle megalityczne
edytujJednym z największym osiągnięć cywilizacji maltańskiej są olbrzymie megalityczne budowle, które przetrwały do naszych czasów, w tym potężne świątynie Ġgantija, Ħaġar Qim i Mnajdra, które były prawdopodobnie miejscami kultu i obrzędów religijnych, o czym może świadczyć obecność zdobionych ołtarzy oraz brak śladów pochówków[4].
Początkowo wznoszono jedynie sarkofagi i wolnostojące bloki skalne – okresy Skorba (ok. 4500–4100 p.n.e.) i Zebbug (ok. 4100–3800 p.n.e.), następnie budowano świątynie i kompleksy cmentarzy – okres Ġgantija (ok. 3600–3000 p.n.e.), później świątynie rozbudowywano – okres Tarxien (ok. 3000–2500 p.n.e.), finalnie opuszczono je w okresie Cmentarza Tarxien 2500–1500 p.n.e.[8][5]
Sztuka
edytujOdkryto wiele rzeźb i figur z czasów cywilizacji maltańskiej. Niektóre z tych dzieł mają charakterystyczny, abstrakcyjny styl, odróżniający je od innych kultur tamtego okresu. Wiele z nich przedstawia postacie ludzkie, zwierzęta i geometryczne symbole[9].
Życie codzienne
edytujNa podstawie odnalezionych pozostałości ceramiki, różnego rodzaju narzędzi i innych przedmiotów codziennego użytku ustalono, że zdobywanie pożywienia opierało się głównie na rolnictwie i łowiectwie, co prawdopodobnie przyczyniło się do rozwoju osad rolniczych na terenie Malty[10].
Pismo i język
edytujDotychczas nie udało się odczytać pisma używanego przez cywilizację maltańską. Odkryto jedynie niewielką liczbę znaków i symboli na terenie wyspy, zdobiące głównie ceramikę i rzeźby, prawdopodobnie mające znaczenie religijne. Brak rozszyfrowanych inskrypcji uniemożliwia dokładne zrozumienia języka i sposobu komunikacji[11].
Kres cywilizacji maltańskiej
edytujMimo wielowiekowego rozkwitu, cywilizacja maltańska zniknęła z mapy historycznej. W okolicach 2500 lat p.n.e. nastąpiło załamanie kultury i społeczności na wyspie. Przyczyny kresu cywilizacji na Malcie dotychczas nie zostały jednoznacznie określone[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b The Prehistoric Archaeology of the Temples of Malta – bradshawfoundation.com.
- ↑ Għar Dalam – Heritage Malta.
- ↑ Għar Dalam – showcaves.com.
- ↑ a b Ian Shaw, Robert Jameson: A Dictionary of Archaeology. John Wiley & Sons, 2008, s. 374. ISBN 978-0-470-75196-1. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ a b Emma Blake, A. Bernard Knapp: The Archaeology of Mediterranean Prehistory. John Wiley & Sons, 2008, s. 158–161. ISBN 978-1-4051-3724-9. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ Megalithic Temples of Malta – UNESCO.
- ↑ Ħal Saflieni Hypogeum – UNESCO.
- ↑ James F. Osborne: Approaching Monumentality in Archaeology. SUNY Press, 2014, s. 160-163. ISBN 978-1-4384-5325-5. [dostęp 2015-09-05].
- ↑ J.D. Evans, The Prehistoric Antiquities of the Maltese Islands, 1971, s. 83.
- ↑ a b Daniel Cilia, Malta Before History: The World's Oldest Free-standing Stone Architecture, 2004, s. 326.
- ↑ Anthony Bonanno, Malta - Phoenician, Punic and Roman, 2005, s. 341.