Cytrynian sodu

Cytrynian trisodowy
	; Kryształy cytrynianu sodu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	2-hydroksypropano-1,2,3-trikarboksylan trisodu
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	łac. natrii citras
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C6H5Na3O7
Inne wzory	C3H4(OH)(COONa)3
Masa molowa	258,07 g/mol
Wygląd	białe kryształy
	Identyfikacja
Numer CAS	68-04-2; 6132-04-3 (dihydrat)
PubChem	6224
DrugBank	DB09154
SMILES
	C(C(=O)[O-])C(CC(=O)[O-])(C(=O)[O-])O.[Na+].[Na+].[Na+]
Właściwości
	Gęstość
	1,76 g/cm³ (18 °C); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	ok. 425 mg/l
	w innych rozpuszczalnikach
	nierozpuszczalny w etanolu
Temperatura topnienia	300 °C
Temperatura rozkładu	150 °C (odwodnienie dihydratu i pentahydratu)
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2024-03-09]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	cytrynian trisodowy dihydrat
	Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana; jako niebezpieczna według kryteriów GHS.
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	1 1 0
Numer RTECS	GE8300000
Dawka śmiertelna	LD50 5400 mg/kg (mysz, drogą pokarmową)
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	B05CB02
Farmakokinetyka
Działanie	regulujące pH krwi
Biodostępność	100% (dożylnie)
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	dożylnie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cytrynian sodu (łac. natrii citras) – organiczny związek chemiczny z grupy cytrynianów, sól sodowa kwasu cytrynowego. Stosowany jako smakowy i konserwujący dodatek do żywności (E331). „Cytrynian sodu” jest nazwą niejednoznaczną, zazwyczaj odnosi się do cytrynianu trisodowego, może jednak dotyczyć soli disodowej lub monosodowej. Cytrynian trisodowy krystalizuje z roztworów jako sól 2- lub 5,5-wodna^[5].

Cytrynian sodu można otrzymać w reakcji kwasu cytrynowego z wodorotlenkiem, węglanem lub wodorowęglanem sodu.

Zastosowanie

W przemyśle spożywczym cytrynian sodu używany jest jako sekwestrant^[6] oraz jako dodatek smakowy do napojów gazowanych o smaku cytrynowym np. 7 Up czy Sprite. Ponadto jest czynnikiem antykoagulacyjnym przy produkcji jadalnych produktów z krwi^[7].

Wykorzystywany jest jako składnik kąpieli elektrolitycznych chroniący przed utlenianiem^[8], a także jako reduktor do otrzymywania wolnych metali w formie nanocząstek z ich soli^[9].

W chemii i biochemii stosowany jest m.in. jako składnik buforów, m.in. tzw. SSC (z ang. saline sodium citrate: NaCl–cytrynian sodu)^[10]. Jest też składnikiem odczynnika Benedicta^[11] służącego do wykrywania cukrów redukujących i aldehydów.

W medycynie stosowany jako składnik roztworów do wypełniania cewników do hemodializ poza zabiegami w celu zapobiegania powstawania skrzepów. Jego obecność pozwala na stosowanie niższych stężeń heparyny, dzięki czemu po przedostaniu się roztworu do krwiobiegu obniżone jest ryzyko związane z układowym zaburzeniem krzepliwości^[12].

Spożycie roztworu cytrynianu sodowego przed wysiłkiem fizycznym może wpłynąć korzystnie na wynik. Efekt taki stwierdzono po spożyciu przez wytrenowanych sportowców 1 litra roztworu 0,5 g cytrynianu sodowego/kg masy ciała na 2 godziny przed biegiem na 5 km. Przyjęcie takiej ilości związku często powoduje jednak dolegliwości ze strony układu pokarmowego^[13].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-542, 4-85, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ ^a ^b Trisodium citrate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491203 [dostęp 2024-03-09] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b Trisodium citrate dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 24 marca 2022, numer katalogowy: S1804 [dostęp 2024-03-09] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Sodium Citrate Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Fisher Scientific Company, 13 października 2023, numer katalogowy: BP327-1 [dostęp 2024-03-09] (ang.).
↑ Frank H.F.H. Verhoff Frank H.F.H., Citric Acid, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 3, DOI: 10.1002/14356007.a07_103 (ang.).
↑ Alphons C.J.A.C.J. Voragen Alphons C.J.A.C.J. i inni, Polysaccharides, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2003, s. 23, DOI: 10.1002/14356007.a21_a25.pub2 (ang.).
↑ HenningH. Klostermeyer HenningH. i inni, Proteins, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 36, DOI: 10.1002/14356007.a22_289 (ang.).
↑ Lawrence J.L.J. Durney Lawrence J.L.J., Electrochemical and Chemical Deposition, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 44–48, DOI: 10.1002/14356007.a09_125 (ang.).
↑ NatalieN. Clark NatalieN., KarenK. Faulds KarenK., DuncanD. Graham DuncanD., Nucleic Acid–Nanoparticle Conjugate Sensors for Use with Surface Enhanced Resonance Raman Scattering (SERRS), [w:] DNA Conjugates and Sensors, Keith R.K.R. Fox (red.), TomT. Brown (red.), Royal Society of Chemistry, 2012, s. 261, DOI: 10.1039/9781849734936-00258, ISBN 978-1-84973-427-1 (ang.).
↑ S.J.S.J. Harper S.J.S.J. i inni, A comparative study of digoxigenin, 2,4-dinitrophenyl, and alkaline phosphatase as deoxyoligonucleotide labels in non-radioisotopic in situ hybridisation, „Journal of Clinical Pathology”, 50 (8), 1997, s. 686–690, DOI: 10.1136/jcp.50.8.686, PMID: 9301555, PMCID: PMC500121 (ang.).
↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 8-1, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ John E.J.E. Moran John E.J.E., Stephen R.S.R. Ash Stephen R.S.R., Locking Solutions for Hemodialysis Catheters; Heparin and Citrate – A Position Paper by ASDIN, „Seminars in Dialysis”, 21 (5), 2008, s. 490–492, DOI: 10.1111/j.1525-139X.2008.00466.x, PMID: 18764795 (ang.).
↑ V.V. Oöpik V.V. i inni, Effects of sodium citrate ingestion before exercise on endurance performance in well trained college runners, „British Journal of Sports Medicine”, 37 (6), 2003, s. 485–489, DOI: 10.1136/bjsm.37.6.485, PMID: 14665584, PMCID: PMC1724692 (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[CRC-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-542, 4-85, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[GESTIS-2] Trisodium citrate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491203 [dostęp 2024-03-09] (niem. • ang.).

[SA-3] Trisodium citrate dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 24 marca 2022, numer katalogowy: S1804 [dostęp 2024-03-09] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[4] Sodium Citrate Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Fisher Scientific Company, 13 października 2023, numer katalogowy: BP327-1 [dostęp 2024-03-09] (ang.).

[Verhoff-5] Frank H.F.H. Verhoff Frank H.F.H., Citric Acid, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 3, DOI: 10.1002/14356007.a07_103 (ang.).

[Voragen-6] Alphons C.J.A.C.J. Voragen Alphons C.J.A.C.J. i inni, Polysaccharides, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2003, s. 23, DOI: 10.1002/14356007.a21_a25.pub2 (ang.).

[Klostermeyer-7] HenningH. Klostermeyer HenningH. i inni, Proteins, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 36, DOI: 10.1002/14356007.a22_289 (ang.).

[Durney-8] Lawrence J.L.J. Durney Lawrence J.L.J., Electrochemical and Chemical Deposition, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 44–48, DOI: 10.1002/14356007.a09_125 (ang.).

[Clark-9] NatalieN. Clark NatalieN., KarenK. Faulds KarenK., DuncanD. Graham DuncanD., Nucleic Acid–Nanoparticle Conjugate Sensors for Use with Surface Enhanced Resonance Raman Scattering (SERRS), [w:] DNA Conjugates and Sensors, Keith R.K.R. Fox (red.), TomT. Brown (red.), Royal Society of Chemistry, 2012, s. 261, DOI: 10.1039/9781849734936-00258, ISBN 978-1-84973-427-1 (ang.).

[Harper-10] S.J.S.J. Harper S.J.S.J. i inni, A comparative study of digoxigenin, 2,4-dinitrophenyl, and alkaline phosphatase as deoxyoligonucleotide labels in non-radioisotopic in situ hybridisation, „Journal of Clinical Pathology”, 50 (8), 1997, s. 686–690, DOI: 10.1136/jcp.50.8.686, PMID: 9301555, PMCID: PMC500121 (ang.).

[CRC-88-11] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 8-1, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[12] John E.J.E. Moran John E.J.E., Stephen R.S.R. Ash Stephen R.S.R., Locking Solutions for Hemodialysis Catheters; Heparin and Citrate – A Position Paper by ASDIN, „Seminars in Dialysis”, 21 (5), 2008, s. 490–492, DOI: 10.1111/j.1525-139X.2008.00466.x, PMID: 18764795 (ang.).

[13] V.V. Oöpik V.V. i inni, Effects of sodium citrate ingestion before exercise on endurance performance in well trained college runners, „British Journal of Sports Medicine”, 37 (6), 2003, s. 485–489, DOI: 10.1136/bjsm.37.6.485, PMID: 14665584, PMCID: PMC1724692 (ang.).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]