Cystynuria
Cystynuria (ang. i łac. Cystinuria) – wrodzona, genetycznie uwarunkowana choroba metaboliczna o dziedziczeniu autosomalnym recesywnym[1], która charakteryzuje się wydalaniem zwiększonej ilości cystyny (a także określonych innych aminokwasów) z moczem oraz upośledzeniem absorpcji z przewodu pokarmowego.
| Cystinuria | |
 Wzór sktrukturalny cystyny | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
| DiseasesDB | |
| OMIM | |
| MedlinePlus | |
Historia
edytujCystynurię po raz pierwszy opisano w XIX wieku, a w roku 1908 Sir Archibald Edward Garrod włączył tę chorobę do opisanych przez siebie wrodzonych błędów metabolizmu (ang. inborn errors of metabolism).
W roku 1810, Wollaston odkrył odmienny rodzaj kamieni moczowych, które były zbudowane z heksagonalnych kryształów i były rozpuszczalne w ługach. Jednak błędnie przypuszczał, że powstają tylko w pęcherzu moczowym[2]. Marcet, w1817, odkrył, że tego typu kamienie powstają także w nerkach[3].
Wkrótce potem w roku 1824, Strohmeyer stwierdził, że mocz chorych zawiera charakterystyczne heksagonalne kryształy, co do tej pory jest wykorzystywane w diagnostyce tej choroby. W roku 1947, wykazano, że choroba wiąże się z patologicznym wydalaniem aminokwasów z moczem[4]. Dent i Rose, w roku 1955, stwierdzili, że przyczyną choroby jest zaburzenie w nerkowej reabsorpcji tych aminokwasów[5]. To odkrycie zostało potwierdzone w 1961 przez Milne w zakresie jelitowego defektu transportu aminokwasów[6]. Opisu modelu dziedziczenia cystynurii w 1955 r. dokonał Harris[7].
Etiopatogeneza
edytujU podłoża schorzenia leżą mutacje dwóch genów SLC3A1(chromosom 2, lokus 2p16.3-21)[8] i SLC7A9 (chromosom 19, 19q12-13 )[9], które kodują dwie części białka wchodzącego w skład układu transportowego. Powoduje to defekt reabsorpcji w cewkach bliższych nerek i absorpcji w nabłonku jelita cienkiego, dotyczący aminokwasu cystyny, a także aminokwasów dwuzasadowych: lizyny, ornityny i argininy[10].
Cystyna jest wydalana z moczem w dużych ilościach, które 20-30 krotnie przekraczają normę. Przy zwykłym dla moczu pH cystyna jest słabo rozpuszczalna i przy stężeniu ≥300 mg/l dochodzi do wytrącania się w drogach moczowych (nerkach, moczowodach i pęcherzu moczowym) heksagonalnych kryształów. Z czasem tworzą się kamienie (złogi). Kamica moczowa cystynowa jest względnie rzadka i stanowi zaledwie ok. 1% wszystkich przypadków tej choroby. Ocenia się, że u 50% pacjentów z cystynurią dochodzi do rozwoju kamicy z czego w 75% obustronnej.
Częstość występowania oceniana jest na 1/7000-15 000 osób[11].
Objawy
edytujDolegliwości mogą występować w każdym wieku, ale najczęściej po 20 roku życia. Objawy choroby to związane z kamicą moczową kolkowe bóle w pojawiające się w charakterystycznej lokalizacji, szczególnie przy "schodzeniu" złogów cystynowych. Mogą wystąpić także powikłania pod postacią krwiomoczu i zakażenia dróg moczowych.
Badania diagnostyczne
edytujRozpoznanie opiera się na:
- badaniu składu chemicznego złogu
- stwierdzeniu obecności charakterystycznych kryształów cystyny w moczu
- stwierdzeniu wydalania cystyny z moczem
- próba Branda (z nitroprusydkiem sodu) jest badaniem skryningowym i daje wynik dodatni u chorych wydalających > 75 mg cystyny/1 g kreatyniny[12]
Leczenie
edytujCelem terapii jest przeciwdziałanie krystalizacji cystyny w moczu i rozwoju kamicy moczowej.
Można to osiągnąć stosując dużą podaż płynów (do 4 litrów na dobę, także w nocy) co prowadzi do rozcieńczenia moczu i zwiększenie diurezy. Zalecana jest też dieta z ograniczeniem spożycia soli i białka (szczególnie zawierającego większe ilości cystyny i metioniny).
Stosowanie D-penicylaminy, tioproniny (niezarejestrowana w Polsce) i kaptoprilu ma na celu zmniejszenie stężenia cystyny w moczu oraz rozpuszczenia już powstałych złogów.
Istotne znaczenie ma alkalizacja moczu (utrzymywanie pH moczu na poziomie 7,5-8,0) przez podawanie chorym wodorowęglanu sodu lub cytrynianu potasu, przez co zwiększa się rozpuszczalność cystyny i zmniejsza ryzyko powstawania złogów.
W wypadku już istniejących kamieni nerkowych, niekiedy konieczne staje się ich usunięcie. Stosuje się litotrypsję pozaustrojową, litotrypsję przezskórną lub klasyczny zabieg operacyjny usuwania złogu z dróg moczowych.
Zobacz też
edytuj- cystyna, cysteina i homocysteina – aminokwasy zawierające siarkę
- cystynoza – inna choroba metaboliczna związana z cystyną
- choroba Hartnupów – inna choroba metaboliczna związana z zaburzeniem absorpcji aminokwasów
- homocystynuria – inna choroba metaboliczna związana z aminokwasem metioniną
Linki zewnętrzne
edytuj- Cystinuria w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
Przypisy
edytuj- ↑ E. Fjellstedt, L. Harnevik, JO. Jeppsson, HG. Tiselius i inni. Urinary excretion of total cystine and the dibasic amino acids arginine, lysine and ornithine in relation to genetic findings in patients with cystinuria treated with sulfhydryl compounds.. „Urol Res”. 31 (6), s. 417-25, Dec 2003. DOI: 10.1007/s00240-003-0366-6. PMID: 14586528.
- ↑ Knox, W. Eugene Sir Archibald Garrod's “Inborn Errors of Metabolism.” I. Cystinuria Am J Hum Genet. 1958 March; 10(1): 3–32.
- ↑ Marcet A. An essay on the chemical history and medical treatment of calculus disorders. W: Longman, Hurst, Rees, Orme i Brown (red.). London, 1817. p. 79-88.
- ↑ Yeh HL, Frankl W, Dunn MS, Parker P, Hughes B, Gyorgy P. The urinary excretion of amino acids by a cystinuric subject. Am J Med Sci 1947; 214: 507
- ↑ CE. DENT, GA. ROSE. Aminoacid metabolism in cystinuria.. „Q J Med”. 20 (79), s. 205-19, Jul 1951. PMID: 14883297.
- ↑ MD. Milne, AM. Asatoor, KD. Edwards, LW. Loughridge. The intestinal absorption defect in cystinuria.. „Gut”. 2 (4), s. 323-37, Dec 1961. PMID: 18668745.
- ↑ H. HARRIS, U. MITTWOCH, EB. ROBSON, FL. WARREN. Phenotypes and genotypes in cystinuria.. „Ann Hum Genet”. 20 (1), s. 57-91, Aug 1955. PMID: 13249226.
- ↑ SLC3A1 w HUGO Gene Nomenclature Committee. [dostęp 2013-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-05)].
- ↑ SLC7A9 w HUGO Gene Nomenclature Committee. [dostęp 2013-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-05)].
- ↑ K. Ahmed, P. Dasgupta, MS. Khan. Cystine calculi: challenging group of stones.. „Postgrad Med J”. 82 (974), s. 799-801, Dec 2006. DOI: 10.1136/pgmj.2005.044156. PMID: 17148700.
- ↑ Jan Zawadzki: V.F.3 Cystynuria. W: Interna Szczeklika • Podręcznik chorób wewnętrznych • 2012. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2012, s. 1467. ISBN 978-83-7430-336-1.
- ↑ Marcin Traczyk: Choroby cewek nerkowych. W: Michał Myśliwiec (red.): Nefrologia. Warszawa: Medical Tribune, 2010, s. 302, seria: Wielka Interna. ISBN 978-83-601-3562-4.
Bibliografia
edytuj- Youngson R., Collins; Słownik Encyklopedyczny; Medycyna, RTW, 1997 ISBN 83-86822-53-8
