Cohortes urbanae
Cohortes urbanae (l.p. Cohors urbana; łac. kohorty miejskie) – w starożytnym Rzymie zbrojna formacja policyjna dbająca o bezpieczeństwo najważniejszych miast. Kohorty miejskie stacjonowały przede wszystkim w samym Rzymie, ale także w Puteoli, Ostii, Carthago i Lugdunum[2][3]. Wszystkimi jednostkami na danym terenie dowodził z urzędu prefekt miejski[4].
Historia
edytujPoczątki służb policyjnych Rzymu
edytujNiewiele wiadomo na temat początków służb policyjnych Rzymu. Temat ten jest rzadko opisywany przez autorów antycznych, o wiele częściej pojawiają się wzmianki o służących w odległych zakątkach państwa legionistach czy cieszących się prestiżem członkach gwardii pretorskiej[5]. Wiadomo, że za utrzymanie porządku w mieście w czasach królestwa odpowiadali liktorzy i viatores[5][6], a w czasach zamieszek lub wojen wspomagali ich żołnierze regularnej armii[5].
Dopiero w czasach republikańskich powstały wyspecjalizowane służby zajmujące się ochroną porządku w mieście[5]. Po zakazaniu przez senat w 186 p.n.e. Bachanaliów, konsule polecili edylom kurulnym pojmanie wszystkich kapłanów, a edylom plebejskim uniemożliwienie potajemnych obchodów zakazanego święta[5]. Z kolei triumviri capitales i Quinqueviri uls cis Tiberim mieli wystawić warty nocne w całym mieście[5]. Choć nie jest to poświadczone w źródłach starożytnych, autorzy współcześni zakładają, że wartownicy stanowili stałą służbę policyjną i rekrutowali się przede wszystkim spośród należących do państwa niewolników[5][7].
Powstanie Cohortes urbanae
edytujFormacja powstała za czasów Oktawiana Augusta, częściowo z zamiarem zrównoważenia ogromnych sił (i wpływów) pretorian stacjonujących w Rzymie[8]. Faktycznie kilkukrotnie między wspierającymi różne strony konfliktów politycznych oddziałami pretorskimi i miejskimi dochodziło do walk. Podczas zamieszania po zamordowaniu Kaliguli i obwołaniu cesarzem Klaudiusza przejście kohort miejskich na stronę tego ostatniego zadecydowało o jego zwycięstwie i ustąpieniu senatu[9]. Mimo znaczenia politycznego główną rolą było jednak chronienie Rzymu i przeciwstawianie się rozmaitym gangom i bandom, kontrola tłumu w wypadku tumultu, oraz patrolowanie ulic miasta.
Pierwotnie formacja składała się z trzech kohort, za czasów dynastii klaudyjskiej ich liczbę zwiększono do czterech, a ostatecznie być może do pięciu (w tym czasie siły gwardii pretorskiej wzrosły do ośmiu kohort)[2]. Kohorty wywodzące się z miasta Rzym, zarówno stacjonujące w nim, jak i przesunięte do innych miast[3], posiadały numerację zgodną z numeracją kohort pretorskich, od Cohors X Urbana do Cohors XV Urbana[2]. Znany jest jednak także przypadek Cohortis I Flaviae Urbanae stworzonej od podstaw w Lugdunum na bazie grupy legionistów, którzy podczas roku czterech cesarzy wspierali byli Witeliusza w jego walce o panowanie nad imperium rzymskim[3]. Poza Lugdunum, „drugą stolicą cesarstwa”, jednostki kohort miejskich strzegły także m.in. cesarskiego skarbca w Kartaginie[3].
W rzadkich przypadkach żołnierze cohortes urbanae ruszali na pole bitwy. Wiadomo, że formacja poniosła ciężkie straty podczas wojen domowych i za czasów Wespazjana; w latach 70. I wieku konieczna była jej odbudowa i reorganizacja, prawdopodobnie kierowana przez Mucianusa[2]. Niektórzy autorzy uważają także, że nieobecność Cohortis XIII Urbanae w Rzymie od połowy 85 roku, poświadczona w zachowanych dokumentach, mogła być spowodowana jej wyruszeniem z Domicjanem na wojnę przeciwko Dakom[2]. Żołd żołnierzy z Cohortes urbanae wynosił 500 denarów rocznie. Służba tam była uznawana za zaszczytną i dobrze płatną.
Służba w formacji trwała 20 lat od chwili zaciągnięcia się w szeregi formacji lub, w przypadku przeniesienia z innej jednostki wojskowej, od chwili wstąpienia do legionów czy auxilii[2]. Żołnierzom służącym w kohortach miejskich, podobnie jak tym służącym w auxilii, flocie i gwardii pretorskiej, przysługiwał po zakończeniu służby dyplom wojskowy poświadczający przyznanie im praw obywatelskich i prawa do zawarcia małżeństwa, czasem także z kobietą nie posiadającą praw obywatelskich[2].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ CIL XIII, 01852
- ↑ a b c d e f g M. Roxan, W. Eck, A Military Diploma of AD 85 for the Rome Cohorts, „Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik”, 96, 1993, s. 67–74, JSTOR: 20188880 [dostęp 2016-05-05] (ang.).
- ↑ a b c d Edward Echols, The Provincial Urban Cohorts, „The Classical Journal”, 1, 1961, s. 25–28, JSTOR: 3294470 [dostęp 2016-05-05].
- ↑ Katarzyna Grabowska, Transformacja arystokracji rzymskiej na terenach galijskich w V wieku, „Białostockie Teki Historyczne”, 13, 2015, s. 11–32, DOI: 10.15290/bth.2015.13.01, ISSN 1425-1930 [dostęp 2016-05-05] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Edward Echols, The Roman City Police: Origin and Development, „The Classical Journal”, 8, 1958, s. 377–385, JSTOR: 3295085 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ Christopher J. Fuhrmann, Policing the Roman Empire: Soldiers, Administration, and Public Order, Oxford University Press, USA, 2012, s. 61-63, ISBN 978-0-19-973784-0 [dostęp 2016-05-06] (ang.).
- ↑ Gary Forsythe, A Critical History of Early Rome: From Prehistory to the First Punic War, University of California Press, 2006, s. 361, ISBN 978-0-520-24991-2 [dostęp 2016-05-06] (ang.).
- ↑ Michael Grant, History of Rome, New York: Scribner's, 1978, s. 256, ISBN 0-684-15986-4, OCLC 4194478 (ang.).
- ↑ Paweł Sawiński, Wybór Klaudiusza na cesarza, „Studia Europaea Gnesnensia”, 12, 2015, DOI: 10.14746/seg.2015.12.12, ISSN 2082-5951 [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-31].