Cmentarz Centralny w Kiszyniowie
Cmentarz Centralny (rum. Cimitirul Central) – wielowyznaniowy cmentarz w Kiszyniowie, najbardziej prestiżowa nekropolia w stolicy Mołdawii, historyczne miejsce pochówku przedstawicieli lokalnych elit politycznych, artystycznych i kupieckich.
.jpg) Aleja ze starymi nagrobkami, widoczny nagrobek Natalii Dadiani (po prawej) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
wielowyznaniowy |
| Wyznanie |
prawosławne, katolickie, ormiańskie, judaizm |
| Stan cmentarza |
oficjalnie nieczynny |
| Data likwidacji |
2010 r. |
| Zarządca |
merostwo Kiszyniowa |
Położenie na mapie Kiszyniowa  | |
Położenie na mapie Mołdawii  | |
| 47,011200°N 28,829504°E/47,011200 28,829504 | |
Nekropolia jest popularnie nazywana Cmentarzem Ormiańskim (Cimitirul Armenesc), chociaż w rzeczywistości ma charakter wielowyznaniowy i wielonarodowościowy. Nieformalna nazwa nawiązuje do prowadzącej w kierunku cmentarza ul. Ormiańskiej, która z kolei bierze swoją nazwę od nieistniejącej już rezydencji arcybiskupa Kościoła ormiańskiego[1].
Historia
edytujDokładny czas powstania cmentarza nie jest znany. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1811 r., natomiast w 1822 r. w jego granicach rozpoczęto budowę prawosławnej cerkwi Wszystkich Świętych[1], ukończonej w 1827 r.[2] Z 1823 r. pochodzi najstarszy zachowany na terenie nekropolii nagrobek, natomiast w 1859 r. teren cmentarza otoczono murem[1].
Cmentarz w XIX w. był tradycyjnym miejscem pochówku najzamożniejszych Mołdawian, miejscowych posiadaczy ziemskich, inteligencji i kupców[1], a także oficerów armii Imperium Rosyjskiego[3] i rosyjskich urzędników. Mimo jego prestiżowego statusu na początku XX w. był opisywany jako poważnie zaniedbany, wskazywano liczne przypadki niszczenia grobów w celu dokonania kolejnych pochówków[3]. Pierwotnie graniczył z nieistniejącymi już nekropoliami staroobrzędowców (jej teren zajmuje od II poł. XX w. cmentarz wojenny z II wojny światowej oraz kompleks pomnikowy „Wieczność”) i protestantów (obecnie na jej miejscu znajduje się budynek kina Gaudeamus)[1]. Zniszczona została również część samego Cmentarza Centralnego[1].
W 2010 r. cmentarz został oficjalnie zamknięty. Od tej pory możliwe są na nim jedynie pochówki osób szczególnie zasłużonych, odznaczonych mołdawskimi orderami Stefana Wielkiego i Republiki lub równymi im orderami radzieckimi. Mer Kiszyniowa może również w indywidualnych przypadkach wyrazić zgodę na pochówek innej zasłużonej osoby. Możliwe są również pochówki najbliższych krewnych osób, których groby już znajdują się na nekropolii[3]. W rzeczywistości przepisy te nie są respektowane, ponadto częste są przypadki niszczenia historycznych nagrobków, by zrobić miejsce dla kolejnych pochówków[3]. Cmentarz nie jest wpisany do rejestru zabytków, ochroną konserwatorską objęta jest jedynie cerkiew Wszystkich Świętych[3], a jego ogólny stan opisywany jest jako zły[4].
Pochowani na cmentarzu
edytuj- Ion i Doina Aldea-Teodorovici – małżeństwo mołdawskich piosenkarzy[5]
- Mihail Berezovschi – mołdawski duchowny prawosławny, kompozytor muzyki cerkiewnej
- Maria Bieșu – radziecka i mołdawska śpiewaczka operowa[3]
- Władimir Bojarincew – radziecki wojskowy, Bohater Związku Radzieckiego[6]
- Mihail Çakir – gagauski duchowny prawosławny, badacz kultury Gagauzów[7]
- Toma Ciorbă – mołdawski lekarz i działacz społeczny[8]
- Natalia Dadiani – arystokratka rosyjska, twórczyni gimnazjum żeńskiego w Kiszyniowie[3]
- Mihai Dolgan – radziecki piosenkarz[4]
- Lazăr Dubinovschi – mołdawski rzeźbiarz[3]
- Natalia Gheorghiu – mołdawska lekarka[4]
- Vladimir Hertza – mer Kiszyniowa, mołdawski działacz polityczny[3]
- Aleksy – syn Jerzego Czarnego[9]
- Konstantin Konstantinow – radziecki aktor[4]
- Leonida Lari – mołdawska i rumuńska poetka, działaczka polityczna[10]
- Jelena Łazo – mołdawska szlachcianka, matka Siergieja Łazo; oraz jego brat Stiepan[4]
- Eugenia Maleșevschi – rosyjska i mołdawska malarka pochodzenia polskiego[11]
- Alexei Mateevici – duchowny prawosławny, poeta mołdawski[3]
- Alexandru Plămădeală – mołdawski malarz i rzeźbiarz[8]
- Kiriłł Sapieżko – radziecki profesor medycyny[4]
- Karl Szmidt – mer Kiszyniowa (nagrobek nie zachował się)[4]
- Konstantin Sibirski – profesor matematyki[4]
- Grigore Vieru – mołdawski pisarz[3]
- Iwan Zaikin – rosyjski sportowiec[3]
- deputowani do Rady Kraju: Anton Crihan, Nicolae Alexandri, Sergiu Niță, Iacov Sucevan, Vasile Lascu, Vasile Cancu, Nicolae Mogilanschi[12]
- przedstawiciele arystokratycznej rodziny Krupienskich[3], jednej z najzamożniejszych i najbardziej wpływowych rodzin w XIX-wiecznej Besarabii[13]
- uczestnicy I wojny światowej[14]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Центральное православное кладбище. История [online], oldchisinau.com [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ Biserica „Duminica Tuturor Sfinţilor”, or. Chișinău, „Portalul "Moldova Ortodoxă"”, 10 kwietnia 2013 [dostęp 2017-12-29] (rum.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Армянское кладбище: история продолжается, „Locals”, 24 września 2013 [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ a b c d e f g h Olga Gnatkowa, Тайны Армянского кладбища в Кишиневе: шикарные склепы и новые могилы поверх старых, „KP.MD”, 19 września 2014 [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ Ion şi Doina Aldea - Teodorovici [online], www.istoria.md [dostęp 2017-12-29].
- ↑ Бояринцев Владимир Сергеевич [online], www.warheroes.ru [dostęp 2017-12-29].
- ↑ Наставник Матеевича [online], ru.ortodox.md [dostęp 2017-12-29].
- ↑ a b Центральное православное кладбище. Фотографии [online], oldchisinau.com [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ Могила Алексея Карагеоргевича [online], oldchisinau.com [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ A murit Leonida Lari, „adevarul.ro” [dostęp 2017-12-29] (ang.).
- ↑ Tudor V. Stavila, Eugenia MALESEVSCHI 2002 [online] [dostęp 2023-11-28].
- ↑ Панихида по депутатам Сфатул Цэрий [online], forum.md [dostęp 2017-12-29] (ros.).
- ↑ Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 24.
- ↑ Центральное православное кладбище. Фотографии [online], oldchisinau.com [dostęp 2017-12-29] (ros.).