Clayton Lawrence Bissell (ur. 29 czerwca 1896 w Kane w stanie Pensylwania, zm. 24 grudnia 1972 w Murfreesboro) – amerykański generał major Sił Powietrznych armii Stanów Zjednoczonych, doktor praw.

Clayton Bissell
Ilustracja
generał major generał major
Data i miejsce urodzenia

29 czerwca 1896
Kane

Data i miejsce śmierci

24 grudnia 1972
Murfreesboro

Przebieg służby
Lata służby

1917–1950

Siły zbrojne

United States Army Air Service
United States Army Air Corps
United States Army Air Forces
 US Air Force

Jednostki

148th Aero Squadron
10th Air Force

Stanowiska

obserwator wojskowy
dowódca batalionu
zastępca dowódcy pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
II wojna światowa

Odznaczenia
Command Pilot Badge
Krzyż Wybitnej Służby (Stany Zjednoczone) Medal Sił Lądowych za Wybitną Służbę (Stany Zjednoczone) Srebrna Gwiazda (Stany Zjednoczone) Zaszczytny Krzyż Lotniczy (Stany Zjednoczone) Medal Lotniczy (Stany Zjednoczone)
Medal Pochwalny Sił Lądowych - dwukrotnie (Stany Zjednoczone)
Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Medal Armii Okupacyjnej Niemiec Medal Amerykańskiej Służby Obronnej Medal Kampanii Amerykańskiej (USA) Medal Kampanii Azji-Pacyfiku (USA) Medal Kampanii Europy-Afryki-Bliskiego Wschodu (USA) Medal Zwycięstwa w II Wojnie Światowej (USA) Medal Armii Okupacyjnej (USA) Medal Służby Obrony Narodowej Order Imperium Brytyjskiego od 1936 (wojskowy) Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej (Wielka Brytania) Krzyż Zasługi Wojennej (Królestwo Włoch) Kawaler Orderu Korony Włoch Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Wielki Oficer Orderu Zasługi (Chile)

Życiorys

edytuj
 
Clayton Bissell przed samolotem Thomas-Morse R-5
 
Korespondencja z 1950 w sprawie ppłka Van Vlieta i gen. Bissela dotycząca zbrodni katyńskiej

W 1917 ukończył Valparaiso University w Valparaiso z tytułem doktora praw. Następnie podczas I wojny światowej trafił do United States Army Air Service. Przydzielony do 148th Aero Squadron, latając na myśliwcu Sopwith Camel zestrzelił 6 niemieckich samolotów Fokker D.VII, co zapewniło mu tytuł asa myśliwskiego[1]. W 1919 objął dowództwo nad jednostką 639th Aero Squadron w okupowanych Niemczech. Później służył w sztabie gen. Mitchella. W 1922 odbył pierwszy udany lot nocny z Waszyngtonu do Nowego Jorku.

Podczas II wojny światowej od stycznia 1942 służył jako doradca powietrzny gen. Josepha Stilwella w Chinach, w sierpniu 1942 objął dowództwo 10. Armii Lotniczej (10th Air Force) w Indiach i Birmie. Powrócił do USA w sierpniu 1943. We wrześniu 1943 został asystentem szefa sztabu Army Intelligence United States Air Force w Waszyngtonie i służył tam do końca wojny.

Od lutego 1944 do stycznia 1946 generał Bissel pełnił funkcję zastępcy szefa wywiadu Wydziału Wojny G-2 (wywiad) Sztabu Generalnego[2]. W tym okresie, 22 maja 1945, ppłk John H. Van Vliet Jr. (który 13 maja 1943 jako jeniec oflagu został przewieziony do Katynia i był świadkiem ekshumacji ofiar pomordowanych polskich oficerów z 1940), przekazał mu raport (tzw. „Raport van Vlieta”; ang. Van Vliet Report), w którym stwierdził, że odpowiedzialność za zbrodnię katyńską ponosi ZSRR[3][4][5]. Tuż przed przekazaniem mu raportu przez płk Van Vlieta Rząd RP na uchodźstwie odznaczył gen. Bissela Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Bissel nakazał van Vlietowi milczenie i utajnił raport, nadając mu klauzulę „Top Secret” („ściśle tajne”)[3]. W późniejszym czasie raport został utrzymany w tajemnicy, po czym zaginął[6].

W 1952 Bissel wyjaśniał przed Komisją Katyńską Kongresu USA, że utajnił raport van Vlieta, by nie wywoływać napięć w stosunkach amerykańsko-radzieckich (dosł. widziałem w nim wielkie potencjalne źródło kłopotliwej sytuacji[7]), ponieważ Stany Zjednoczone liczyły na udział ZSRR w wojnie z Japonią[8][9] (z uwagi na ówczesną sytuację Polska nie mogła wziąć udziału w wojnie przeciw Japonii, zaś Rosja tak). Ponadto generał wskazał na fakt, że w ówczesnym czasie była negocjowana treść Karty Narodów Zjednoczonych i według niego ujawnienie raportu oraz obciążenie nim ZSRR utrudniłoby uzyskanie konsensusu w tej sprawie[7].

W kwietniu 1950 ppłk van Vliet skierował list do Pentagonu, prosząc o informację, gdzie znajduje się jego raport z 1945, po czym otrzymał odpowiedź, że odnalezienie dokumentu nie jest możliwe. W 1950 poproszono go, by napisał nowy, drugi raport[10]. Raport został odtworzony przez van Vlieta 11 maja 1950, oznaczony tym razem jako „tajny” i przekazany Komisji Katyńskiej Kongresu USA[3]. Podpułkownik wyraził w nim identyczne wnioski jak w pierwszym raporcie z 1945 wskazując Rosjan jako wykonawców zbrodni katyńskiej. W 1952 van Vliet zeznawał przed Komisją Kongresu jako świadek i ponownie potwierdził odpowiedzialność ZSRR za zbrodnię katyńską[11]. Zniknięcie pierwszego raportu van Vlieta z archiwów Pentagonu wiązane jest przez niektórych autorów z działalnością Algera Hissa (1904–1996), radzieckiego szpiega zatrudnionego w amerykańskim Departamencie Stanu[10].

Po zakończeniu wojny Clayton Bissell w maju 1946 został attaché lotniczym w Londynie. W październiku 1948 powrócił do USA. Później został wysłany do okupowanych Niemiec do kwatery głównej wojsk amerykańskich w Wiesbaden, gdzie pozostał do kwietnia 1950. Przeszedł na emeryturę 1 listopada 1950 w randze generała majora.

Został pochowany na Cmentarzu Narodowym w Arlington, w stanie Wirginia.

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Above the Trenches: A Complete Record of the Fighter Aces and Units of the British Empire Air Forces 1915-1920. p. 78.
  2. Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 146. ISBN 2-86914-043-6.
  3. a b c Madden Committee, Witnesses' Testimonies, John H. van Vliet Jr. (February 4, 1952 – Washington, D.C.). electronicmuseum.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. electronicmuseum.ca [dostęp 2011-08-11]
  4. Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 147. ISBN 2-86914-043-6.
  5. Aneks. Dokument nr 4 (wywiad z pułkownikiem Johnem H. Van Vliet z 5 grudnia 1988). W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 192-193. ISBN 2-86914-043-6.
  6. Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 150-151. ISBN 2-86914-043-6.
  7. a b Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 151. ISBN 2-86914-043-6.
  8. Janusz Zawodny, The Katyn Forest Massacre: Morals in American Foreign Policy, [w:] The Minnesota Review, 1963, 3 (2), str. 228–236
  9. The Katyn Controversy: Stalin's Killing Field. cia.gov. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 stycznia 2010)]. (ang.).
  10. a b Władimir Abarinow, Oprawcy z Katynia, Kraków 2007 (ISBN 978-83-240-0792-9), str. 223–224
  11. Select Committee on the Katyn Forrest Massacre, Final Report, House Report No. 2505) – December 22, 1952. APPENDIX – Excerpts from Interim Report, July 2, 1952. electronicmuseum.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. electronicmuseum.ca [dostęp 2014-08-06]

Bibliografia

edytuj