Chrześcijanie św. Tomasza

Chrześcijanie św. Tomasza – zbiorcze określenie używane w odniesieniu do chrześcijan w Indiach, którzy należą do Kościołów wschodnich.

Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo  └ Kościoły wschodnie    └ Kościoły indyjskie
Obrządek	malabarski
Historia Założyciel(e) Tomasz Apostoł Utworzono I wiek

Historia

Wspólnoty te uważają za swojego założyciela św. Tomasza. Apostoł ten miał prowadzić swoją misję w Indiach w latach 57–72, a następnie ponieść śmierć męczeńską i zostać pochowanym w Majlapur. Po nim chrystianizację Hindusów mieli kontynuować m.in. Panten z Aleksandrii i Teofil z Konstantynopola.

Chrześcijanie św. Tomasza rozwijając się w izolacji od europejskiego i bliskowschodniego świata chrześcijańskiego, nie uczestniczyli w sporach teologicznych, jakie opanowały pentarchię. Wiara trwała dzięki sprawowaniu kultu, przestrzeganiu nauki Chrystusa, kanonicznej sukcesji biskupów oraz głębokiemu poszanowaniu do zwyczajów i tradycji (pobożność, mistycyzm).

Chrześcijanie św. Tomasza byli w kontakcie jedynie z przedstawicielami perskiego Kościoła Wschodu. W związku z tym od VI do XVI wieku stanowili wspólnotę uznającą wyłącznie jurysdykcję biskupów doktryny przedefeskiej i duchowe zwierzchnictwo katolikosa-patriarchy Seleucji-Ktezyfonu. Pod wpływem działalności kolonistów i księży portugalskich przybywających do Malabaru chrześcijanie św. Tomasza zawarli w 1599 roku na synodzie w Diamper unię kościelną ze Stolicą Apostolską.

Uporczywe zwalczanie doktryny nestoriańskiej oraz wykorzenianie malabarskich obyczajów na rzecz obrządku rzymskiego doprowadziły do zdecydowanego sprzeciwu. W 1665, po spaleniu na stosie przysłanego przez kościół koptyjski biskupa, część wyznawców zgromadziła się w Mattancherry, by poprzysiąc odrzucenie zwierzchnictwa papieskiego i powrót do starożytnej tradycji przyjmowania biskupa z jednego z Kościołów wschodnich. Wydarzenie to zostało nazwane koonan kurisu – przysięga pod krzyżem Koonan. Duchowieństwo poprosiło patriarchę syryjskiego o przysłanie do Indii biskupa, do czego doszło dwa lata później. Patriarcha zażądał przyjęcia przez nich przedchalcedońskiej doktryny i rytu antiocheńskiego, przez co Kościoły malankarskie posługują się od tej pory obrządkiem zachodniosyryjskim.

Po kolonizacji portugalskiej przyszła kolej na Holendrów i Brytyjczyków. Ci ostatni prowadzili intensywną działalność misyjną, nie ingerując jednak w tradycje malabarskie. Mimo to doszło do kolejnych podziałów w łonie tego Kościoła m.in. na martomitów (reformowanych) czy syromalankarów (katolików). Wielu z dawnych wyznawców Kościoła malabarskiego zasiliło szeregi Kościoła katolickiego obrządku rzymskiego bądź Kościoła anglikańskiego.

Od XVII do XX wieku chrześcijanie św. Tomasza ulegali kolejnym podziałom, przyjmując w zależności od grupy, do której się przyłączali separatyści, katolicyzm, monofizytyzm, nestorianizm, anglikanizm bądź ewangelicyzm. Aktualnie największą grupę stanowią wśród nich wierni katolickiego Kościoła Syro-Malabarskiego.

Pochodzenie współczesnych Kościołów od wspólnoty św. Tomasza

• 

Współczesne Kościoły św. Tomasza

Nazwa	Wyznanie	Ryt	Liturgia	Zwierzchnik	Liczebność
Asyryjski Kościół Wschodu w Indiach	przedefeskie	chaldejski	malabarska	Aprem Mooken	30 tys.
Syromalabarski Kościół katolicki	katolickie			George Alencherry	4,1 mln
Syromalankarski Kościół katolicki		antiocheński	malankarska	Baselios Cleemis Thottunkal	0,5 mln
Malankarski Kościół Ortodoksyjny	przedchalcedońskie			Baselios Mar Thoma Mathews III	2,5 mln
Niezależny Kościół Malabarski				Hasyo Mar Baselios Cyril I	35 tys.
Malankarski Syryjski Kościół Ortodoksyjny				Baselios Marthoma Didymos I	80 tys.
Malankarski Kościół Mar Thoma	protestanckie	anglikański	malankarska reformowana	Joseph Mar Thoma	2 mln
Ewangelicki Kościół Świętego Tomasza		ewangelicki		C. V. Mathew	100 tys.

Bibliografia

• RudolfR. Fischer-Wollpert RudolfR., Leksykon papieży, BernardB. Białecki, ZygmuntZ. Mazur, wyd. 4 uzup., Kraków: „Znak”, 2000, s. 142-143, ISBN 83-7006-948-7, OCLC 749651358 .

Linki zewnętrzne

• St. Thomas Christians. [w:] Catholic Encyclopedia [on-line]. newadvent.org. [dostęp 2014-06-26]. (ang.).