Chrostkowo (gmina)
Chrostkowo – gmina wiejska w Polsce w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie lipnowskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa włocławskiego.
| gmina wiejska | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
4008032 | ||||
| Wójt |
Mariusz Lorenc (2014) | ||||
| Powierzchnia |
74,08 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
39,4 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
54 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CLI | ||||
Adres urzędu: 87-602 Chrostkowo
| |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
 52°57′N 19°15′E/52,950000 19,250000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
_location_map.png)
Siedziba gminy to Chrostkowo.
Według danych z 31 grudnia 2013[2] gminę zamieszkiwało 2990 osób.
Struktura powierzchni
edytujWedług danych z roku 2002[3] gmina Chrostkowo ma obszar 74,08 km², w tym:
- użytki rolne: 81%
- użytki leśne: 9%
Gmina stanowi 7,29% powierzchni powiatu.
Demografia
edytujDane z 31 grudnia 2013[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2990 | 100 | 1462 | 48,9 | 1528 | 51,1 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
40,3 | 19,7 | 20,6 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Chrostkowo w 2014 roku[1].
Historia
edytujPrzez teren gminy przechodzi tak zwany „Trakt Napoleoński” łączący Chrostkowo z ziemią płocką. W roku 1865 na terenie gminy toczyły się liczne walki powstańcze z zaborcą carskim. Największa z nich odbyła się w miejscowości Nietrzeba, gdzie obecnie znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie i czczący pamięć 12 poległych młodych powstańców[4]. Lata okupacji hitlerowskiej i martyrologii upamiętniają zbiorcze mogiły na cmentarzu parafialnym.
W herbie Chrostkowa znajduje się brzoza – symbol obfitej zieleni, która od wieków porasta okolicę i dała nazwę miejscowości. Chrustowo i Chrustków to nazwy wymieniane w zapisach historycznych. Snop zboża nawiązuje do typowo rolniczego charakteru gminy.
Historia administracyjna
edytujGmina Chrostkowo powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gmina Chrostkowo należała do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 roku gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego[5]. Siedzibą gminy Sokołowo było Zbójno[6].
Podczas II wojny światowej gminę włączono do nowej Rzeszy, nazwano Horstfeld i zmieniono jej granice, włączając do niej gromady Głęboczek, Kawno, Obory, Podolina, Sikorek, Sikórz i Stalmierz ze zniesionej gminy Sokołowo[7][8][9].
Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji, uchylono wszelki zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)[10]. Jednak zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie[8]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, m.in. podkreślając szczególnie, że „gromady Obory, Podolina i Kawno należą do gminy wiejskiej Sokołowo a nie do gminy wiejskiej Chrostkowo"[11]. Tak więc przedwojenna gmina Sokołowo funkcjonowała de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta. Na przykład, GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej zalicza gromady Kawno, Obory, Podolina, Sikórz i Stalmierz do gminy Chrostkowo (a nie do gminu Sokołowo)[12][13]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa[14]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad[15].
Gminę Chrostkowo reaktywowano ponownie 1 stycznia 1973 (w powiecie rypińskim), w związku z kolejną reformą administracyjną[16]. Do powiatu lipnowskiego gmina należy dopiero od 1999 roku.
Zabytki i atrakcje turystyczne
edytuj.jpg)
.jpg)
Na terenie gminy znaleźć można kilka zabytków: zespoły parkowo – dworskie, drewniane budownictwo ludowe przełomu XIX i XX wieku oraz obiekty inżynierii wodnej wybudowane dla potrzeb okolicznej ludności – drewniany młyn wodny w osadzie Nietrzeba z 1850 roku, a także: w Nowej Wsi – spichlerz podworski, murowany z II połowy XIX wieku, w Głęboczku – spichlerz murowany z 1900 roku, w Janiszewie – kaplica murowana z I połowy XIX wieku, wiatrak paltrak drewniany z 1885 roku. Niewątpliwą atrakcją dla przejezdnych i najważniejszym dla mieszkańców jest najstarszy obiekt gminy – kościół drewniany pod wezwaniem świętej Barbary z ok. 1694 roku wraz z dzwonnicą i kostnicą parafialną, murowaną plebanią z lat 1920–1925 oraz cmentarzem rzymskokatolickim z I połowy XIX wieku.
Tereny gminy stanowią największe zgrupowanie unikatowych form polodowcowych zwanych drumlinami. Cechą charakterystyczną gminy jest kompleks zwany strefą „pagórków chrostkowskich”, których wzniesienia sięgają 50 metrów, a nawet wartość tę przekraczają. Ten atrakcyjny krajobrazowo obszar objęty jest ochroną jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy Morena chrostowska.
Sołectwa
edytujAdamowo, Chojno, Chrostkowo, Chrostkowo Nowe, Głęboczek, Gołuchowo, Janiszewo, Kawno, Ksawery, Lubianki, Majdany, Makówiec, Nowa Wieś, Sikórz, Stalmierz, Wildno.
Sąsiednie gminy
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Gmina Chrostkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (stan w dniu 31 XII). GUS. [dostęp 2014-10-05]. (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Mirosław Krajewski, Organizatorzy i uczestnicy powstania styczniowego na Ziemi Dobrzyńskiej, http://www.krajewskimiroslaw.pl/_media/style/verbum/images/Uczestnicy%20walk%201861-1864.pdf[dostęp:2019-05-13]
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Amtsbezirk Horstfeld
- ↑ a b Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
- ↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Gromadę Sikorek zniesiono formalnie 1 lipca 1952 (Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 9, poz. 194)
- ↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
Bibliografia
edytuj- Krajewski M., Dobrzyński słownik biograficzny, Włocławek 2002.
- Krajewski M., Nowy słownik biograficzny Ziemi Dobrzyńskiej, t. 1-2, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2014.
- Krajewski M., Mietz M., Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej. Przewodnik biograficzny, Włocławek 1996.
- Rudziński R., Sikorowski A., Ziemia Chrostkowska. Materiały do monografii, Chrostkowo 2006.
- Sikorowski A., Gmina Chrostkowo w latach 1948-2003. Materiały do dziejów Ziemi Chrostkowskiej, Chrostkowo 2004.
- Sikorowski A., Chrostkowo i okolice, Chrostkowo 2003.
- Wożniak B., Chrostkowo i okolice, Rypin 1998.