Wikipedia

Chorioactis geaster

Chorioactis geaster – gatunek grzybów należący do rodziny Chorioactidaceae. Należy do monotypowego rodzaju Chorioactis[1]. Jest bardzo rzadko spotykany, występuje jedynie w Teksasie i w Japonii, na wyspie Kiusiu w prefekturze Miyazaki, na wyspie Sikoku w prefekturze Kōchi, i na wyspie Honsiu w prefekturze Nara. W Stanach Zjednoczonych nosi popularną nazwę „Devil’s Cigar” (z ang. diabelskie cygaro), którą zawdzięcza wydłużonemu kształtowi niedojrzałych owocników i uwalnianej po dojrzeniu chmurze zarodników[2] wyglądającej jak dym. Dojrzałe owocniki pękają i rozpościerają się na kształt gwiazdy, uwidaczniając białawą warstwę zarodnionośną. Jest jednym z niewielu gatunków grzybów, u których uwolnieniu zarodników towarzyszy efekt dźwiękowy.

Chorioactis geaster
Ilustracja
Dojrzały askokarp Chorioactis geaster
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

kustrzebniaki

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

Chorioactidaceae

Rodzaj

Chorioactis

Gatunek

Chorioactis geaster

Nazwa systematyczna
Chorioactis geaster (Peck 1893) Kupfer 1902 ex Eckblad
Bull. Torrey bot. Club 29: 142 (1902)
Synonimy
  • Chorioactis geaster (Peck) Kupfer
  • Kumanasamuha geaster Nagao, Sh. Kurogi & Kiyota
  • Urnula geaster Peck[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Owocnik Chorioactis geaster po uwolnieniu zarodników
Zasięg występowania w Teksasie
Zasięg występowania w Japonii

Taksonomia i nazewnictwo

edytuj

Gatunek został opisany po raz pierwszy jako Urnula geaster przez Charlesa Hortona Pecka na podstawie znalezionych przez Luciena Marcusa Underwooda w Austin okazów, przesłanych Peckowi do identyfikacji[3]. W 1902 r. Elsie Kupfer, badając budowę mikroskopową warstwy zarodnionośnej tego i trzech zbliżonych gatunków (Geopyxis carbonaria, Urnula craterium i Urnula terrestis), stwierdziła, że za sprawą znacznej odmienności teksańskiego gatunku, zasługuje on na sklasyfikowanie w ramach odrębnego rodzaju, który nazwała Chorioactis[4]. Zmiana ta była później krytykowana – nowego rodzaju nie uznali Heald i Wolf (1910)[5], a także Seaver (1928, 1942 r.)[6]. Finn-Egil Eckblad w 1968 r. ostatecznie potwierdził status nowego rodzaju jako ważny[7].

Kontrowersje wzbudzała również pozycja systematyczna nowego rodzaju; Bellemere (1994 r.) zaliczył go do rodziny Sarcoscyphaceae[8], wcześniej uznawano go za przedstawiciela rodziny Sarcosomataceae[9]. Obecnie klasyfikowany jest w odrębnej rodzinie Chorioactidaceae[10]. Podstawą nowej klasyfikacji jest analiza filogenetyczna opublikowana w 1999 r., w której Chorioactis należy do tego samego kladu co rodzaje Desmazierella, Neournula i Wolfina[11]. Gatunki z rodziny Sarcosomataceae należą do siostrzanego kladu[10].

Morfologia

edytuj

Owocniki

edytuj

Młode owocniki (apotecja) mają wydłużony, cylindryczno-buławkowaty kształt, osadzone są na krótkim, często przykrytym ziemią trzonie, który zwykle ma swój początek 5–10 cm poniżej poziomu gruntu. Owocnik ma od 1,2 do 3,5 cm szerokości w najszerszym miejscu i wysokość 4 do 12 cm; trzon ma 0,75 do 1,5 cm szerokości i 1 do 5 cm długości[5]. Zewnętrzna powierzchnia jest gęsto pokryta miękkim, brązowym kutnerem (tomentum). Po dojrzeniu owocniki pękają, rozpościerając 4-6 ramion zaginających się w dół, przypominając tym gwiazdosze (Geastrum); stąd nazwa gatunkowa. Zewnętrzna powierzchnia owocnika ma barwę ciemnobrązową lub czarną[12].

Owocnik otwiera się na krótko przed dojrzeniem spor i ich uwolnieniem z worków; otwarcie owocnika spowodowane jest ciśnieniem wywieranym przez zwiększające objętość wstawki (parafizy), czyli komórki płonne rozdzielające worki[13]. Otwarciu apotecjum towarzyszy uwolnienie chmury zarodników, co dodatkowo budzi skojarzenia z cygarem. Powstanie chmury zarodników spowodowane jest przez nagłe zmiany wilgotności pomiędzy wnętrzem apotecjum a środowiskiem zewnętrznym[5]. Część autorów podaje, że otwarciu towarzyszy syczący dźwięk, zjawisko opisywane u zaledwie około 15 innych gatunków grzybów[2].

Zarodniki

edytuj

Askospory są wrzecionowato podłużne, spłaszczone na jednym końcu; mają rozmiary 54–68 µm na 10–13 µm. W każdym znajduje się 3–5 kropli tłuszczu. Worki mają długość 700–800 µm i szerokość 14–17,25 µm[5]. W starszej literaturze opisywane są jako gładkie[14], jednak przy obserwacji pod transmisyjnym mikroskopem elektronowym uwidaczniają się drobne zagłębienia[15]. Askospory rozwijają się równocześnie (synchronicznie) w worku, co jest cechą wspólną z przedstawicielami rodziny Sarcoscyphaceae, Cookeina i Microstoma; inną wspólną cechą jest gwałtowne zwężenie worków u podstawy, zamiast stopniowego zwężania się, obserwowanego u innych przedstawicieli rzędu[15]. Worki mają wieczka (operculum), otwierające się przed uwolnieniem spor; u C. geaster otwór zamykany wieczkiem otaczają dwa pierścienie, co jest cechą odróżniającą ten gatunek od wszystkich innych Sarcosomataceae i Sarcoscyphaceae[15].

Występowanie

edytuj

Gatunek odnaleziono jedynie w stanie Teksas oraz w kilku prefekturach Japonii.

W Teksasie stanowiska grzyba znajdują się w hrabstwach Collin[16], Travis, Dallas, Hays, Denton, Guadalupe, Tarrant i Hunt[17]. Określany jest tam jako „Texas star” albo „Devils’ cigar”[2]; owocniki pojawiają się w chłodniejszych miesiącach, zazwyczaj od października do kwietnia; temperatura i wilgotność w tym czasie wydają się być optymalne dla wzrostu owocników[5].

W Japonii ten sam gatunek został rozpoznany po raz pierwszy w 1938 roku w prefekturze Miyazaki na wyspie Kiusiu i ponownie napotkany dopiero po 38 latach[18]. Stanowisko grzyba odnaleziono też w prefekturze Kōchi na Sikoku. W 2006 roku kolejne stanowisko grzyba odkryto w lesie w pobliżu Kawakami, w prefekturze Nara na wyspie Honsiu[19]. Nosi tam nazwę Kirinomitake (jap. キリノミタケ)[20]. Ze względu na swoją rzadkość został umieszczony na czerwonej liście zagrożonych grzybów Japonii[21].

Owocniki wyrastają u podstawy martwych pni lub z korzeni, przy czym w Teksasie są to pnie Ulmus crassifolia[22][23] lub Symplocos myrtaceae[10], zaś w Japonii martwe pnie dębów.

Nie ma różnic morfologicznych między populacjami grzybów z Teksasu i Japonii. Różnice w sekwencji DNA świadczą o tym, że rozdzielenie populacji nastąpiło co najmniej 19 milionów lat temu[24].

Nie wytłumaczono do tej pory niezwykłego zasięgu tego gatunku. Fred Seaver pisał[25]: „To tylko kolejny przykład niezwykłego i nieprzewidywalnego rozmieszczenia spotykanego u wielu gatunków grzybów. Trudno to wyjaśnić, po prostu akceptujemy fakty takimi, jakie są”.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. ↑ a b c Rudy KC, Keller HW. The rare and fascinating devil’s cigar, Chorioactis geaster. „Mycologist”. 10. 1, s. 33–35, 2006. DOI: 10.1016/S0269-915X(96)80051-6. 
  3. ↑ Peck CH. „Report of the N. Y. State Botanist”. 49, s. 39, 1893. 
  4. ↑ Kupfer EM. Studies on Urnula and Geopyxis. „Bulletin of the Torrey Botanical Club”. 29. 3, s. 137–144, 1902. DOI: 10.2307/2478861. JSTOR: 2478861. 
  5. ↑ a b c d e Heald FD, Wolf FA. The structure and relationship of Urnula geaster. „Botanical Gazette”. 49. 3, s. 182–188, 1910. DOI: 10.1086/330146. 
  6. ↑ Seaver FJ: The North American Cup-Fungi (Operculates). New York: Hafner Publishing Co., 1928. II ed. 1942.
  7. ↑ Eckblad F-E. The genera of the Operculate Discomycetes. A reevaluation of their taxonomy, phylogeny and nomenclature. „Nytt Magasin for Botanikk”. 15, s. 1–191, 1968. 
  8. ↑ Constantine John Alexopoulos, Charles W. Mims, Meredith Blackwell: Introductory mycology. New York: Wiley, 1996, s. 417. ISBN 0-471-52229-5.
  9. ↑ Korf RP: Discomycetes and Tuberales. W: Sussman A. S.: Fungi an Advanced Treatise. London: Academic Press, 1973. ISBN 0-12-045604-4.
  10. ↑ a b c Pfister DH, Slater C, Hansen K. Chorioactidaceae: a new family in the Pezizales (Ascomycota) with four genera. „Mycological research”. Pt 5 (112), s. 513–527, maj 2008. DOI: 10.1016/j.mycres.2007.11.016. PMID: 18406592. 
  11. ↑ Harrington FA, Pfister DH, Potter D, Donoghue MJ. Phylogenetic studies within the Pezizales. I. 18S rRNA seuence data and classification. „Mycologia”. 91, s. 41–50, 1999. 
  12. ↑ K.R. Aneja: An Introduction to Mycology. South Asia Books, s. 376. ISBN 81-224-0089-2.
  13. ↑ Pfister DH. Apothecial development in Cookeina tricholoma with comments on some related species. Mycologia 70 (6): 1253–57 (1978).
  14. ↑ Korf RP. Synoptic key to the genera of the Pezizales. „Mycologia”. 64. 5, s. 937–994, 1972. 
  15. ↑ a b c Pfister DH, Kurogi S. A note on some morphological features of Chorioactis geaster (Pezizales, Ascomycota). „Mycotaxon”. 89. 2, s. 277–281, 2004. 
  16. ↑ Ubelaker JE, Starks JK. A new record of the Devil’s Cigar, Chorioactis geaster (Pezizales: Ascomycota), from Collin County, Texas. „SIDA Contributions to Botany”. 21. 3, s. 1939–1940, 2005. 
  17. ↑ Mims FM. (2004). „The rare and exotic devil’s cigar” Dostęp 2009-04-25.
  18. ↑ Imazeki R, Otani Y. Rediscovery of Chorioactis geaster in Kyushu, Japan [jap.]. „Nippon Kingakukai Kaiho”. 16. 3, s. 222–229, 1975. 
  19. ↑ Rare ‘Devil’s Cigar’ fungus discovered in Nara Dostęp 2009-04-26.
  20. ↑ キリノミタケ Chorioactis geaster Dostęp 2009-04-28 (jap.).
  21. ↑ „Red List of Threatened Fungi of Japan”. Dostęp 2009-04-25.
  22. ↑ „forrest.mims – The Texas Star (Chorioactis geaster)” Dostęp 2009-04-26.
  23. ↑ Jones T. „Ground Truth Investigations :: Devil’s Cigar (Chorioactis geaster)” Dostęp 2009-04-26.
  24. ↑ Peterson KR, Bell CD, Kurogi S, Pfister DH. Phylogeny and biogeography of Chorioactis geaster (Pezizales, Ascomycota) inferred from nuclear ribosomal DNA sequences. „Harvard Papers in Botany”. 8, s. 141–152, 2004. 
  25. ↑ „This is only another illustration of the unusual and unpredictable distribution of many species of the fungi. It would be difficult indeed to account for it, and we merely accept the facts as they are.” Seaver FJ. Urnula geaster. „Mycologia”. 31. 3, s. 367–368, 1939. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Chorioactis_geaster&oldid=73549519”