Chart afgański
Chart afgański – rasa psa zaliczana do grupy chartów, charakteryzująca się długą, jedwabistą sierścią, wyhodowana prawdopodobnie kilka tysięcy lat temu na obszarze obecnego Afganistanu, użytkowana pierwotnie jako pies myśliwski, stróżujący i obronny, obecnie również jako pies wyścigowy, ozdobny i pies-towarzysz. Chart afgański określany jest czasem nazwą tazy, używaną obecnie dla charta środkowoazjatyckiego. Typ chartowaty[3]. Nie podlega próbom pracy[1].
| |
| Inne nazwy |
ang. afghan hound, baluchi hound, sage baluchi |
|---|---|
| Kraj patronacki | |
| Kraj pochodzenia | |
| Wymiary | |
| Wysokość |
68–74 cm (psy), |
| Masa |
20–25 kg (psy), |
| Klasyfikacja | |
| FCI |
Grupa X, sekcja 1, |
| AKC |
Chart |
| ANKC |
Grupa 4 – Charty |
| CKC |
Grupa 2 – Charty |
| KC(UK) |
Chart |
| NZKC |
Charty |
| UKC |
Grupa 3 – Sighthound and Pariah |
| Wzorce rasy | |
Rys historyczny
edytujJest to jedna z najstarszych ras psów, zaliczana do psów pierwotnych, zwana czasem psem kabulskim[2]. Powstała w górach Afganistanu, gdzie psy te były użytkowane jako psy myśliwskie[4] i pasterskie[5]. Powstanie rasy datuje się na czasy przed naszą erą. Ich wizerunki znane są z kamiennych rzeźb pochodzących z około 2200 p.n.e.[6] Pierwotnie używane były do polowań na wilki, lisy i gazele, a także do pilnowania i obrony stad. Rasa występowała w 3 odmianach[7], z których długowłosa dała początek dzisiejszym chartom afgańskim[7]. W obrębie rasy wyhodowano 2 typy: pustynny (bell murray) oraz górski (ghazni). Zmniejszające się zainteresowanie rasą pustynną doprowadziło do zaprzestania jej hodowli[6].
Oryginalna nazwa rasy w języku paszto – tazi lub tażi – ma prawdopodobnie związek z nazwą rosyjskiej rasy tasy[potrzebny przypis] (bliskość południowej Rosji i Afganistanu przemawia za wspólnym początkiem obu ras). Uznając rasę za dobro narodowe, Afgańczycy nie zezwalali na eksport psów poza kraj – dopiero na początku XX wieku rasa trafiła do Anglii (w 1907[7][6]) i innych krajów Europy oraz do USA[potrzebny przypis][8].
Klasyfikacja
edytujW klasyfikacji FCI rasa ta została zaliczona do grupy X – charty, sekcja chartów długowłosych[9].
Wygląd
edytujSzata i umaszczenie
edytujUmaszczenie różne – według wzorca rasy wszystkie maści są dopuszczalne[4], niepożądane są jedynie białe znaczenia (choć bywają egzemplarze całkowicie białe), zwłaszcza na głowie; często występuje czarna lub ciemna maska; charakterystyczne są długa grzywka na głowie i krótki ogon zwinięty przy końcu w pierścień. Sierści chartów afgańskich używano do wyrobu delikatnych szali[6].
Głowa
edytujDługa, nie za wąska[10].
Uszy
edytujNisko osadzone, noszone płasko przy głowie, porośnięte długim, jedwabistym włosem[10].
Ogon
edytujNiezbyt krótki, nisko osadzony, zakończony charakterystycznym pierścieniem[11].
Zachowanie i charakter
edytujNiezależny pies, cichy w domu, ale szybki i czynny na wolnym powietrzu, o żywym usposobieniu. Trudny do ułożenia; obecnie rzadko wykorzystywany w myślistwie, za to popularny na wystawach psów. Dzieci w domu toleruje, często natomiast dąży do dominacji nad innymi domowymi zwierzętami. Wymaga zabaw ruchowych dla „upustu” energii, lecz nie powinien być spuszczany ze smyczy na otwartym terenie (dobrym rozwiązaniem jest coursing).
Zdrowie i pielęgnacja
edytujDługa szata wymaga starannej pielęgnacji – strzyżenia i mycia; przeciętnie czesanie szaty zajmuje godzinę dwa razy w tygodniu; szczególnej uwagi wymagają uszy i ich okolice. Większość chartów afgańskich nie jest do końca posłuszna człowiekowi. Do chorób znamiennych dla rasy zaliczyć można alergie i raka. Jak większość chartów, wrażliwe są na anestetyki. Występują też tendencje do problemów z oczami (zaćma, przejściowe zmatowienie rogówki[12]) i dysplazji stawu biodrowego[10]. Średnia długość życia: 12 do 14 lat[11].
Konotacje w kulturze
edytujFilatelistyka
edytujPoczta Polska wyemitowała 3 lutego 1969 r. znaczek pocztowy przedstawiający głowę charta afgańskiego o nominale 60 gr, w serii Rasy psów. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Janusz Grabiański. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[13]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Alain Fournier: Ilustrowana encyklopedia psów rasowych. s. 360.
- ↑ a b David Taylor: Księga psów. s. 20–21.
- ↑ Rino Falappi: Czworonożni przyjaciele: rasy, pielęgnacja i hodowla psów. s. 183.
- ↑ a b Wzorzec rasy nr 228 (FCI Standard N° 228) (pdf), Związek Kynologiczny w Polsce – Zarząd Główny.
- ↑ D. Najmanova, Z. Humpal: Psy rasowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987.
- ↑ a b c d Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
- ↑ a b c Bruce Fogle: Wielka encyklopedia: Psy. Warszawa: MUZA SA, 1996, s. 93. ISBN 83-7079-672-9.
- ↑ Bonnie Wilcox, Chris Walkowicz, Atlas ras psów świata, MUZA SA, s. 80, ISBN 83-7079-617-6.
- ↑ Systematyka ras według FCI z uwzględnieniem polskiego nazewnictwa ras (pdf), Związek Kynologiczny w Polsce – Zarząd Główny.
- ↑ a b c Agnieszka Nojszewska, Psy rasowe. Encyklopedia, s. 239.
- ↑ a b Agnieszka Nojszewska, Psy rasowe. Encyklopedia, s. 238.
- ↑ Alderton D., Wybierz psa dla siebie, s. 58.
- ↑ Marek Jedziniak: Rasy psów. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-05]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Rino Falappi: Czworonożni przyjaciele: rasy, pielęgnacja i hodowla psów. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2001. ISBN 83-11-09354-7.
- Alain Fournier: Ilustrowana encyklopedia psów rasowych. Warszawa: Carta Blanca. Grupa Wydawnicza PWN, 2012. ISBN 978-83-7705-179-5.
- Eva Maria Krämer: Rasy psów. Warszawa: Oficyna Wydawnicza MULTICO, 1998, s. 287. ISBN 83-7073-122-8.
- Agnieszka Nojszewska: Psy rasowe. Encyklopedia. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon, 2012. ISBN 978-83-63559-17-5.
- David Taylor: Księga psów. Warszawa: Świat Książki, 1995. ISBN 83-7129-102-7.