Cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” w Grabarce
Cerkiew pod wezwaniem Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” – zabytkowa drewniana cerkiew prawosławna. Świątynia pomocnicza żeńskiego monasteru Świętych Marty i Marii na Świętej Górze Grabarce. Położona na terenie parafii Świętych Marty i Marii w Grabarce, w dekanacie Siemiatycze diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[1].
 nr rej. 405 z dnia 15.09.1977.
| |||||||||||||||
| cerkiew monasterska | |||||||||||||||
 Obecny wygląd świątyni (2016) | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
24 października/6 listopada | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Nurzec-Stacja  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego  | |||||||||||||||
 52°24′57,9″N 23°00′24,6″E/52,416083 23,006833
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Historia
edytuj
Pierwsze mniszki, które osiedliły się na Grabarce w związku z powołaniem tam w 1947 Monasteru Świętych Marty i Marii, żyły w ciężkich warunkach bytowych. Na budynek mieszkalny adaptowano niewielką stróżówkę, ale początkowo – z braku miejsca – nocować trzeba było także na nieogrzewanej dzwonnicy bądź u okolicznych mieszkańców. Monaster Świętych Marty i Marii był wówczas jedynym żeńskim monasterem prawosławnym w granicach Polski. Sukcesywne dołączanie do niego nowych sióstr wzmagało problemy mieszkaniowe. Kilkukrotnie dokonywano przebudowy niewielkiej stróżówki, co zawsze pomagało tylko tymczasowo[2].
Ciężka zima na przełomie lat 1949/1950 ukazała na niezbędność istnienia ogrzewanych pomieszczeń mieszkalnych, jak również cerkwi, która pozwalałaby uczestniczyć w kilkugodzinnych nabożeństwach także w obliczu kilkunastostopniowego mrozu (główna cerkiew Przemienienia Pańskiego była świątynią zupełnie nieogrzewaną). W związku z tym w 1950 na południowym krańcu monasterskiego wzgórza rozpoczęto budowę nowej cerkwi, tak zwanej „zimowej”. Budowany budynek miał pomieścić zarówno ogrzewaną piecem kaflowym świątynię, jak i przylegające do niej cele dla najstarszych sióstr.
Fundamenty pod cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” poświęcił metropolita Makary – nowo wybrany zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Poświęcenia ukończonej świątyni dokonano zaś 6 listopada 1956. Budynek o kształcie wydłużonego prostokąta z dwuspadowym dachem mieścił od wschodu świątynię, do której od zachodu przylegał dwukondygnacyjny budynek mieszkalny. Od strony północnej przedsionek prowadził do świątyni, a od zachodniej – do części mieszkalnej dla sióstr[3].
W 1963 w świątyni przeprowadzono remont (odmalowano wnętrze, poprawiono piece, rozszerzono klirosy), a w 1964 nad wejściem do niej wykonano dzwonnicę, w której zawieszono dzwon, będący darem wiernych parafii św. Jana Teologa w Chełmie[4].
W latach 1987–1989 przeprowadzono poważne naprawy dachu cerkwi (remont kopuł i wymiana gontu)[5]. Siostry zamieszkiwały w przylegających do świątyni celach aż do końca lat 70., gdy oddano do użytku oddzielny murowany budynek monasterski z celami dla sióstr.
W latach 2010–2016, dzięki wsparciu finansowemu Norwegii, Islandii i Liechtensteinu (w ramach projektu „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja, digitalizacja zabytkowych cerkwi”) świątynia została gruntownie odrestaurowana – przeprowadzono remont schodów, stolarki, dzwonnicy, podłogi, ścian wewnętrznych i chóru[6] oraz umieszczono nowy ikonostas[7]. W 2016 trwały prace nad wykonaniem polichromii wewnątrz świątyni[8]. Po zakończeniu remontu, cerkiew została 21 maja 2017 poświęcona; uroczystości przewodniczył metropolita warszawski i całej Polski Sawa[7], w asyście metropolity czerniowieckiego i bukowińskiego Melecjusza (Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego), arcybiskupa wrocławskiego i szczecińskiego Jerzego oraz licznego duchowieństwa z Polski i Ukrainy[9].
Cerkiew (wraz z całym zespołem klasztoru prawosławnego) została wpisana do rejestru zabytków 15 września 1977 pod nr 405[10].
Architektura
edytujBudowla drewniana, wzniesiona na planie krzyża. Od frontu przedsionek, poprzedzający nawę. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie, z dwoma bocznymi pomieszczeniami. Dach blaszany, dwukalenicowy. Nad przedsionkiem, nawą, prezbiterium i pomieszczeniami bocznymi pięć ośmiobocznych wieżyczek zwieńczonych baniastymi hełmami.
Ściany wewnętrzne ozdobione są polichromiami (zajmującymi ogółem powierzchnię 250 m²), przedstawiającymi 200 postaci świętych. Wnętrze cerkwi oświetlają trzy panikadiła (żyrandole), zaprojektowane przez siostry z miejscowego monasteru[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Kalendarz Prawosławny 2016. Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 174, 208.
- ↑ Grabarka. Monaster na św. Górze 1947–2007. Białystok: 2007, s. 23–24. ISBN 978-83-917747-0-0.
- ↑ Grabarka. Monaster na św. Górze 1947–2007. Białystok: 2007, s. 30. ISBN 978-83-917747-0-0.
- ↑ Grabarka. Monaster na św. Górze 1947–2007. Białystok: 2007, s. 35. ISBN 978-83-917747-0-0.
- ↑ Grabarka. Monaster na św. Górze 1947–2007. Białystok: 2007, s. 57. ISBN 978-83-917747-0-0.
- ↑ Cerkiew pw. Wszystkich Strapionych Radość na Świętej Górze Grabarce. Diecezja Lubelsko Chełmska. [dostęp 2016-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
- ↑ a b Katarzyna Bisz – Zakończyła się XXXVIII Paschalna Pielgrzymka Młodzieży Prawosławnej na Grabarkę [dostęp: 23.05.2017.]
- ↑ Urszula Glińska – Remontowana Cerkiew Ikony Matki Bożej Wszystkich Strapionych Radość na Świętej Górze Grabarce w TVP3 Białystok [dostęp: 17.11.2016.]
- ↑ a b Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Poświęcenie cerkwi na Świętej Górze Grabarce [dostęp: 22.05.2017.]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.