Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu

Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu
	nr rej. ; - A/831/2021 z 09.06.2021 (woj. śląskie); - A-1242/80 z 10.10.1980 (woj. katowickie)
	cerkiew parafialna
	; Widok ogólny (2024)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Sosnowiec
Adres	ul. Kilińskiego 39; 41-209 Sosnowiec
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	łódzko-poznańska
Wezwanie	Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii
Wspomnienie liturgiczne	17/30 września
	Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	Świętych Wiary, Nadziei, Miłości i matki ich Zofii
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1888
Data zakończenia budowy	1889
Data poświęcenia	28 listopada 1889
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni
Styl	eklektyczny
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła, kamień
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Kopuła; • liczba kopuł	; 2
Liczba ikonostasów	1
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 1
Liczba naw	1
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie Sosnowca Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu
	Położenie na mapie Polski Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu
	Położenie na mapie województwa śląskiego Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu
	50°16′49,9″N 19°07′40,1″E/50,280528 19,127806
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cerkiew pod wezwaniem Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii (Świętych Wiary, Nadziei i Miłości) w Sosnowcu – jedyna istniejąca z trzech sosnowieckich cerkwi prawosławnych^[a].

Znajduje się przy ulicy Jana Kilińskiego 39. Jest to świątynia parafialna. Należy do dekanatu Kraków diecezji łódzko-poznańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Historia

Myśl o budowie po raz pierwszy pojawiła się w 1887. Zorganizowano składkę wśród sosnowieckich i łódzkich przemysłowców – ludzi tak zasłużonych dla rozwoju Sosnowca, jak: bracia Oscar i Franz Schönowie^[2], Heinrich Dietel, Konrad Gamper, Kunitzy i inni – przeważnie ewangelików bądź wyznania mojżeszowego, którym zależało na dobrych układach z rosyjską władzą.

Działkę otrzymano bezpłatnie od Kolei warszawsko-wiedeńskiej.

15 sierpnia 1888 r. położono kamień węgielny, a już 28 listopada roku następnego, świątynia została poświęcona przez biskupa lubelskiego Flawiana. Patronkami nowej cerkwi zostały: Wiera, Nadieżda i Liubow', córki św. Zofii, męczennice z czasów Hadriana.

Budowa przebiegła bardzo szybko, co odbiło się na jakości budynku.

Nabożeństwa odprawiali pierwotnie księża z sąsiednich parafii na Maczkach, w Olkuszu i w Częstochowie. Ale już w kwietniu 1890 r. nowa cerkiew otrzymała pierwszego proboszcza – Joanna Wasiliewicza Lewickiego (z Kalwarii w Podlaskiem).

16 maja 1890 r. arcybiskup warszawsko-chełmski Leoncjusz potwierdził powstanie samodzielnej parafii przy cerkwi pod wezwaniem Świętych Wiery, Nadjeżdy, Ljub’wi i ich matki Zofii, do której przynależał powiat będziński, sztab tutejszej straży granicznej i urzędnicy celni.

Obok powstał dom parafialny – siedziba duchownego i osobny domek dla starosty cerkiewnego.

Dziś cerkiew należy do parafii Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu w diecezji łódzko-poznańskiej. Parafia (jako jedna z dwóch placówek prawosławnych w województwie śląskim) obejmuje południową część województwa, m.in. aglomerację katowicką, Bielsko-Białą, Rybnik. Obecnym proboszczem jest ks. Mikołaj Dziewiatowski^[3].

16 marca 2014 r. w świątyni – po raz pierwszy w jej historii – miały miejsce święcenia kapłańskie^[4].

Architektura

Wnętrze cerkwi (2015)

Zbudowana z cegieł i kamienia^[5], cerkiew składa się z pięciu części. W centrum znajduje się ośmiobok, który z jednej strony podtrzymuje wieżę, a z drugiej prezbiterium. Środkową część świątyni przykrywa kopuła, którą widać jednak tylko od wewnątrz, ponieważ całość uwieńczona jest cebulastym hełmem.

Wejście do cerkwi stanowi fronton w kształcie oślego grzbietu oparty na dwóch, wyraźnie oddzielonych od muru, gruszkowatych kolumnach, tworząc wrażenie „dwuwarstwowości”.

Wnętrze budowli w odróżnieniu od wyglądu zewnętrznego, nosi na sobie znaki okcyndentalizacji – jest jasne, wykonane w stylu klasycystycznym. Dębowy ikonostas (wym. 4,7 x 7 m), którego twórcą był artysta moskiewski Kławdij Lebiediew, a fundatorami bracia Schön, także posiada znaki wpływów zachodnich – szczególnie widoczne jest to w stylu ikon. Częstochowska Ikona Matki Bożej (umieszczona w kiocie po lewej stronie ołtarza) jest darem kolejarzy z Częstochowy. Od 2017 w cerkwi znajduje się ikona patronek, napisana na Athos (w której umieszczono relikwie Świętych Wiary, Nadziei, Miłości i matki ich Zofii, sprowadzone w latach 80. XX w. z Rzymu do sosnowieckiej świątyni)^[6].

Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 10 października 1980 r. pod nr A-1242/80 (obecnie A/831/2021)^[7].

Zobacz też

Uwagi

↑
Obok opisywanej istniały jeszcze:
- pw. św. Katarzyny z lat 1860–1870, na Maczkach. Nie remontowana, została rozebrana w latach 50. XX w.
- pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z lat 1901–1905, przy ulicy Parkowej (dzisiaj w tym miejscu znajduje się restauracja „Empire”). Ogromna, neobizantyjska budowla, została rozebrana w 1938 z powodów politycznych (oficjalnym powodem było „bezpieczeństwo publiczne”, co nie miało pokrycia w rzeczywistości, ponieważ cerkiew zbudowano solidnie, z równie solidnego materiału, a parę lat wcześniej była remontowana, o czym zapewniała miejscowa społeczność prawosławna)

Przypisy

↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 2 lipca 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dotęp 2021-07-03]
↑ Zob informacje o tej rodzinie m.in. na stronie: Pałac Oskara Schöna w Sosnowcu.
↑ Historia | Sosnowiec Cerkiew [online] [dostęp 2024-05-16] (pol.).
↑ ks. Sergiusz Dziewiatowski: Sosnowiec: święcenia kapłańskie ks. Mikołaja Dziewiatowskiego. cerkiew.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-04-24].
↑ Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego nr 11/2016, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 2039-4499, s. 16
↑ Ks. Mikołaj Dziewiatowski – Pod opieką męczennic [dostęp: 06.06.2017.]
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

Bibliografia

Beata Frycowska: Sosnowiecka cerkiew śś. Wiery, Nadieżdy i Ljub'wi – rys historyczny i stylistyczny w Roczniku Sosnowieckim 1997, tomie IV
Sosnowieckie ABC, Informator do wystawy 100 lat Sosnowca, Muzeum w Sosnowcu, 2002.
Mikołaj Dziewiatowski: Dziedzictwo diaspory. Monografia parafii prawosławnej w Sosnowcu, Sosnowiec, „Wytwornia” Studio Sztuk Plastycznych, 2010.

Linki zewnętrzne

Strona parafii prawosławnej w Sosnowcu

[2] Obok opisywanej istniały jeszcze:
pw. św. Katarzyny z lat 1860–1870, na Maczkach. Nie remontowana, została rozebrana w latach 50. XX w.

pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z lat 1901–1905, przy ulicy Parkowej (dzisiaj w tym miejscu znajduje się restauracja „Empire”). Ogromna, neobizantyjska budowla, została rozebrana w 1938 z powodów politycznych (oficjalnym powodem było „bezpieczeństwo publiczne”, co nie miało pokrycia w rzeczywistości, ponieważ cerkiew zbudowano solidnie, z równie solidnego materiału, a parę lat wcześniej była remontowana, o czym zapewniała miejscowa społeczność prawosławna)

[2] w. św. Katarzyny z lat 1860–1870, na Maczkach. Nie remontowana, została rozebrana w latach 50. XX w.

[3] w. św. Mikołaja Cudotwórcy z lat 1901–1905, przy ulicy Parkowej (dzisiaj w tym miejscu znajduje się restauracja „Empire”). Ogromna, neobizantyjska budowla, została rozebrana w 1938 z powodów politycznych (oficjalnym powodem było „bezpieczeństwo publiczne”, co nie miało pokrycia w rzeczywistości, ponieważ cerkiew zbudowano solidnie, z równie solidnego materiału, a parę lat wcześniej była remontowana, o czym zapewniała miejscowa społeczność prawosławna)

[1] Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 2 lipca 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dotęp 2021-07-03]

[3] Zob informacje o tej rodzinie m.in. na stronie: Pałac Oskara Schöna w Sosnowcu.

[4] Historia | Sosnowiec Cerkiew [online] [dostęp 2024-05-16] (pol.).

[5] s. Sergiusz Dziewiatowski: Sosnowiec: święcenia kapłańskie ks. Mikołaja Dziewiatowskiego. cerkiew.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-04-24].

[6] Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego nr 11/2016, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 2039-4499, s. 16

[7] Ks. Mikołaj Dziewiatowski – Pod opieką męczennic [dostęp: 06.06.2017.]

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]