Cartagena (1892)
Cartagena – kolumbijski mały krążownik z przełomu XIX i XX wieku, pierwotnie marokański Al-Baszir. Okręt został zwodowany w 1892 roku we włoskiej stoczni Cantiere navale fratelli Orlando w Livorno, a wszedł do służby w 1899 roku w marynarce Maroka. W 1902 roku został sprzedany Kolumbii, gdzie służył w marynarce wojennej pod nazwami „Almirante Lezo” i „Cartagena”[a]. Okręt został sprzedany w ręce prywatne w okresie I wojny światowej, po czym w 1919 roku posłużył jako statek handlowy „Cartagena” pod banderą amerykańską.
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1890 |
| Wodowanie |
4 września 1892 |
 Maroko
| |
| Nazwa |
„Al-Baszir” |
| Wejście do służby |
1899 |
| Wycofanie ze służby |
1902 |
 Kolumbia
| |
| Nazwa |
„Almirante Lezo”, |
| Wejście do służby |
1902 |
| Wycofanie ze służby |
1914/16 |
 Stany Zjednoczone
| |
| Nazwa |
„Cartagena” |
| Wejście do służby |
1919 |
| Wycofanie ze służby |
1919 |
| Los okrętu |
złomowany ok. 1925 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1200 ton |
| Długość |
69,98 m |
| Szerokość |
10,02 m |
| Zanurzenie |
2,6 m |
| Napęd | |
| maszyna parowa potrójnego rozprężania o mocy 2500 KM 1 śruba | |
| Prędkość |
18 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa 120 mm (2 x I) 4 działa 37 mm (4 x I) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
4 × 356 mm |
| Załoga |
150 |
Projekt i budowa
edytuj„Al-Baszir” zbudowany został we włoskiej stoczni Cantiere navale fratelli Orlando w Livorno[1]. Zamówienie na budowę krążownika, który miał być pierwszym nowoczesnym okrętem marynarki Maroka, zostało złożone przez sułtana Maroka Hasana I dzięki włoskim namowom w 1890 roku[2]. W tym roku też rozpoczęto budowę, a kadłub wodowano 4 września 1892 roku[3]. Pełna nazwa brzmiała „El Bashir es-Salameh” (niosący dobre wieści i pokój), natomiast używana była w formie skróconej „El Bashir” (na ogół używana jest angielska forma transkrypcji arabskiej nazwy „Al Baszir”)[2]. We włoskich dokumentach okręt figurował jako „Bascir”[2]. Okręt ukończono w 1894 roku, lecz przekazanie go odbiorcy zostało wstrzymane z powodu zwlekania z zapłatą[3]. Ostatecznie nowy sułtan Abd al-Aziz IV uiścił należność (równowartość ok. 90 tys. funtów) i krążownik został dostarczony do Tangeru w styczniu lub lutym 1899 roku[3]. Nie udało się jednak skompletować załogi, gdyż konieczna była kadra europejska z powodu braku wyszkolonych marynarzy lokalnych, a mocarstwa europejskie, chcąc nakłonić sułtana do zamawiania dalszych okrętów, zakazały swoim obywatelom służby na krążowniku. W efekcie, okręt niszczał nieużywany w bazie[3].
Dane taktyczno–techniczne
edytuj„Al-Baszir” był małym, nieopancerzonym krążownikiem (klasyfikowanym też w literaturze jako kanonierka torpedowa)[1][4]. Długość całkowita wynosiła 69,98 metra, szerokość 10,02 metra i zanurzenie 2,6 metra[1][4][5]. Wyporność normalna wynosiła 1200 ton[1]. Okręt napędzany był przez maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 2500 koni mechanicznych (KM)[1][5]. Paliwem był węgiel[5]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 18 węzłów[1][5].
Okręt był uzbrojony w dwa pojedyncze działa kal. 120 mm (4,7 cala) BL A91 L/40 oraz cztery pojedyncze działa jednofuntowe (37 mm) QF 37H lungo L/25[1][5]. Uzbrojenie uzupełniały cztery wyrzutnie torped (jedna dziobowa, jedna rufowa i dwie burtowe) kal. 356 mm (14 cali)[1][5]. Załoga okrętu składała się ze 150 oficerów, podoficerów i marynarzy[1].
Przebieg służby
edytujNieużywanym okrętem zainteresował się rząd Kolumbii, toczący od dwóch lat wojnę domową ze stronnictwem liberałów i poszukujący możliwości wzmocnienia marynarki tego kraju[6]. W marcu 1902 roku krążownik został sprzedany Kolumbii, formalnie za pośrednictwem armatora portugalskiego, po czym poddany remontowi, co do którego brak jest jednak znanych szczegółów[7]. Nie jest jasna kwestia nazwy okrętu, gdyż przynajmniej w jednym źródle prasowym z 1902 roku i późniejszych rocznikach flot wymieniana jest nazwa „Almirante Lezo”[a], jednak już z września 1902 roku pochodzą informacje o nazwie „Cartagena”, zatem prawdopodobnie nazwa „Almirante Lezo” była najwyżej tymczasowa[7]. Okręt przybył do Colón (ówcześnie należącego do Kolumbii) 31 sierpnia 1902 roku, lecz już nie wziął udziału w walkach kończącej się wojny domowej[7]. Rok później, 3 listopada 1903 roku „Cartagena” dostarczyła do Colón posiłki 300 żołnierzy dla wojsk rządowych starających się powstrzymać secesję Panamy, lecz plan stłumienia secesji nie powiódł się dzięki wsparciu USA dla separatystów[8]. Okręt został w tym dniu zatrzymany przez amerykańską kanonierkę USS „Nashville”, lecz został następnie zwolniony, gdyż Amerykanie nie mieli rozkazów akcji zbrojnej[8]. W kolejnych latach krążownik służył w kolumbijskim Dywizjonie Atlantyku, z bazą w Cartagenie, będąc najsilniejszą jednostką floty Kolumbii[8].
Pomiędzy 1914 a 1916 rokiem okręt został sprzedany nabywcy prywatnemu z Nowego Jorku, co wiązało się z ogólnym rozpadem kolumbijskiej floty w tym okresie[8]. Wydaje się, że nie był używany. Pod koniec 1917 roku oglądała go komisja US Navy pod kątem przydatności do służby, lecz marynarka zrezygnowała z niego[8]. Po wojnie znalazł nowego armatora z Nowego Jorku, który chciał go użyć do transportu broni do Ameryki Łacińskiej i 19 maja 1919 roku zarejestrował go jako statek handlowy pod tą samą nazwą „Cartagena”[8]. Po jednym rejsie z ładunkiem dynamitu, 8 lipca 1919 został uszkodzony przez cyklon i następnie odholowany na mieliznę w pobliżu Colon[8]. Dalsze losy statku nie są ustalone[8]. Według ogólnych publikacji (nie wspominających o jego służbie cywilnej), został złomowany około roku 1925[9].
Uwagi
edytuj- ↑ a b c Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 415. podaje, że zmiana nazwy z „Almirante Lezo” na „Cartagena” nastąpiła w 1904 roku. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 413. i Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 305. (reprint pozycji z 1914 roku) podają natomiast ogólnikowo, że krążownik „Almirante Lezo” nosił poprzednio nazwę „Cartagena”.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 418.
- ↑ a b c Myszor 2016 ↓, s. 2-4.
- ↑ a b c d Myszor 2016 ↓, s. 5.
- ↑ a b John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 305.
- ↑ Myszor 2016 ↓, s. 7-8.
- ↑ a b c Myszor 2016 ↓, s. 8.
- ↑ a b c d e f g h Myszor 2016 ↓, s. 9.
- ↑ Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 413.
Bibliografia
edytuj- Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: EL BASHIR cruiser (1892). Navypedia. [dostęp 2017-01-22]. (ang.).
- Ivan Gogin: ALMIRANTE LEZO unprotected cruiser (1892/1902). Navypedia. [dostęp 2017-01-22]. (ang.).
- John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
- Oskar Myszor. Nieszczęśliwy krążownik z Toskanii. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 58. Krążowniki jedynaki. Część I, s. 2-10, 2016. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.