Wikipedia

Bylica pospolita

gatunek rośliny

Bylica pospolita (Artemisia vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Rodzime obszary jego występowania to Europa, znaczna część Azji oraz Algieria i Tunezja[3]. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się również w Ameryce Północnej i innych rejonach świata[3]. W Polsce gatunek bardzo pospolity na całym niżu, oraz na pogórzu. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy[4].

Bylica pospolita
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

bylica

Gatunek

bylica pospolita

Nazwa systematyczna
Artemisia vulgaris L.
Sp. pl. 2:848. 1753
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

W języku ukraińskim określana jako nechworoszcz (ukr. нехворощ) lub czornobyl (ukr. чорнобиль), od której to nazwy pochodzi nazwa miasta Czarnobyl[5].

Morfologia

edytuj
 
Pokrój
 
Kwiatostan złożony
 
Koszyczek kwiatowy
 
Liść
Łodyga
Wzniesiona, bruzdowana, silnie rozgałęziona, osiąga wysokość 50–220 cm. W dolnej części jest naga i często czerwono nabiegła, w górnej wełnisto owłosiona[4].
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście pojedynczo lub podwójnie pierzastodzielne, na górnej stronie nagie i ciemnozielone, na dolnej biało kutnerowate[4]. Odcinki liści jajowate lub podłużne, o szerokości 0,2–1 cm, brzegach głęboko i dość rzadko piłkowanych[6].
Kwiaty
Zebrane w szerokojajowate koszyczki o długości do 4 mm. Koszyczki tworzą gęste wiechy na szczytach łodyg. Listki okrywy koszyczków są szaro wełnisto owłosione i posiadają na grzbietach zielona smugę. Kwiaty żółtawe do czerwonobrązowych, wszystkie rurkowate o 5-ząbkowej koronie. Wyrastają z nagiego dna kwiatowego. Kwiaty brzeżne to kwiaty żeńskie, środkowe, liczniejsze są kwiatami obupłciowymi[4].
Owoc
Ciemnobrunatna i połyskująca niełupka o długości do 1,7 mm ze srebrzystymi smugami i bez puchu kielichowego[4].

Biologia i ekologia

edytuj
Rozwój
Bylina, chamefit. Kwitnie od lipca do września, jest wiatropylna. Ma intensywny zapach[7].
Siedlisko
Rośnie głównie na siedliskach ruderalnych, segetalnych i półnaturalnych: na nieużytkach, terenach kolejowych, wyspiskach, miedzach, przydrożach, na polach uprawnych, w rowach i nad rzekami[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Artemisietea vulgaris, Ass. Arctio-Artemisietum[8].
Cechy fitochemiczne
Roślina trująca: w większych ilościach jest toksyczna[9].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n= 16[9].
Korelacje międzygatunkowe
Pasożytują na niej niektóre gatunki grzybów: Puccinia tanaceti, Mycovellosiella ferruginea, Septoria artemisiae, Golovinomyces artemisiae i żeruje wiele gatunków muchówek, pluskwiaków i motyli[10].

Zastosowanie

edytuj
  • Roślina lecznicza: o podobnym działaniu do bylicy piołun, tylko znacznie słabszym. Niegdyś stosowana w medycynie ludowej, nie znajduje się jednak w oficjalnym wykazie roślin leczniczych Farmakopea polska[11]. Ziele Herba Artemisiae i korzeń Radix Artemisiae vulgaris zawierają olejki eteryczne, żywicę, gorycz[12]. W surowcach tych znajdują się także związki o działaniu bakteriostatycznym i przeciwnowotworowym. Ziele bylicy pospolitej używane jest głównie w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego; przy wzdęciach, niedokwaśności, kolce jelitowej, nieżytach i bólach brzucha. Poprawia apetyt i ułatwia przyswajanie pokarmów – z tego powodu szczególnie polecana jest dzieciom i rekonwalescentom. Zaleca się jej używanie w mieszance ziołowej z krwawnikiem, rumiankiem, bazylią i majerankiem. Działa leczniczo również przy schorzeniach wątrobowych – w tym celu jednak skuteczniejsze są napary sporządzone z mieszanki ziół zawierających bylicę pospolitą, miętę pieprzową, estragon, mniszek lekarski, jałowiec i owoc dzikiej róży. Korzeń bylicy pospolitej natomiast nie jest używany przy dolegliwościach pokarmowych. U dzieci najczęściej używany jest jako środek przeciwskurczowy, u dorosłych natomiast w neuropatiach, nerwobólach i przy padaczce. Bylica pospolita nie powinna być używana przez kobiety w ciąży, kobiety karmiące i osoby z krwawieniami z przewodu pokarmowego, silnie osłabione, z zapaleniem wyrostka robaczkowego czy hemoroidami[11].
  • W tradycyjnej medycynie chińskiej bylicą pospolitą zwalczano gorączkę, a dym z palonych ziół podobno leczył astmatyków. Niewielkimi ilościami odwarów leczono zatrucia ciążowe (większe ilości tych odwarów powodują poronienia)[11].
  • Sztuka kulinarna: używana jako bardzo aromatyczna i gorzka przyprawa. Nadają się do tego celu wierzchołki młodych pędów zbierane przed pojawieniem się pąków kwiatowych. Przyprawa z bylicy ma korzenny zapach i gorzki smak. Ma zastosowanie do potraw mięsnych, dań z kapusty i grzybów oraz zupy jarzynowej i cebulowej[7]. Można nią przyprawiać również jajecznicę lub omlet, w ilości jednej łyżeczki posiekanych liści na kilka jaj. W niewielkich ilościach może być zastosowana do sałatek, w większych ilościach jest trująca[13].
  • Suszone liście i wierzchołki pędów mogą być używane do sporządzania herbat ziołowych[13].
  • Można z niej wykonać nalewkę na winie. Pita codziennie w ilości 6-8 łyżeczek działa wzmacniająco[11].
  • Dawniej używano bylicy do przyprawiania piwa[13].
  • Otrzymywany z bylicy pospolitej olejek eteryczny używany jest do aromatyzowania mydeł, płynów do mycia naczyń, proszków do prania[7].
  • Ziele zawieszone w stajni odstrasza gzy, a włożone do psiej budy odstrasza pchły[7]. Palone zioło działa odstraszająco również na komary[11].
  • Ziele było dawniej czasami używane do sporządzania mioteł[11].

Udział w kulturze

edytuj
  • Bylica pospolita była u Słowian ważną rośliną rytualną, magiczną i leczniczą. Wierzono, że zerwana przed wschodem słońca w wigilię św. Jana i zawieszona w domu będzie go chronić. Oplatano nią przydrożne krzyże, co miało je chronić przed czarownicami. Bylicą oplatano także drzwi do komory i wkładano ją do trumny pod głowy zmarłych, aby ich dusza mogła spokojnie odejść i nie straszyła ludzi[7].
  • W średniowieczu u niektórych ludów istniał przesąd, że włożone do butów ziele bylicy usuwa zmęczenie nóg[11].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  4. ↑ a b c d e f Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 83-7073-514-2.
  5. ↑ Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, 2019, s. 64, ISBN 978-83-240-7825-7.
  6. ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. ↑ a b c d e Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.
  8. ↑ Matuszkiewicz Władysław, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4.
  9. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ Malcolm Storey: Artemisia vulgaris L. (Mugwort). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
  11. ↑ a b c d e f g Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  12. ↑ Jan Macků, Jindřich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  13. ↑ a b c Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Bylica_pospolita&oldid=74572206”