Bujanka czarna

Bujanka czarna
	Bombylella atra
	(Scopoli, 1763)
	; Imago
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	muchówki
Rodzina	bujankowate
Podrodzina	Bombyliinae
Plemię	Bombyliini
Rodzaj	Bombylella
Gatunek	bujanka czarna
Synonimy
	Bombylius ater Scopoli, 1763; Bombylivs qvartvs Schaeffer, 1768; Bombylivs qvintvs Schaeffer, 1768; Hippobosca atra Lepekhin, 1774; Hippobosca uralensis Gmelin, 1790; Bombylius atratus Pallas in Wiedemann, 1818; Bombylius barbulus Pallas in Wiedemann, 1818; Bombylius lugubris Loew, 1855;
	Bombylius ater Scopoli, 1763; Bombylivs qvartvs Schaeffer, 1768; Bombylivs qvintvs Schaeffer, 1768; Hippobosca atra Lepekhin, 1774; Hippobosca uralensis Gmelin, 1790; Bombylius atratus Pallas in Wiedemann, 1818; Bombylius barbulus Pallas in Wiedemann, 1818; Bombylius lugubris Loew, 1855;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bujanka czarna^[1] (Bombylella atra) – gatunek muchówki z rodziny bujankowatych i podrodziny Bombyliinae. Zamieszkuje krainę palearktyczną od Półwyspu Iberyjskiego po Syberię i Azję Środkową.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1763 roku przez Giovanniego Antonia Scopoliego pod nazwą Bombylius ater. Lokalizacja typowa znajduje się w Słowenii^[2]. W 1995 roku David J. Greathead umieścił go w rodzaju Bombylella oraz zsynonimizował z nim gatunek Bombylius lugubris^[3].

Morfologia

Muchówka ta osiąga od 6 do 11 mm długości ciała o zwartej budowie^[4]. Głowa jest dość mała, znacznie węższa od tułowia, w widoku bocznym mniej więcej trójkątna^[5]. Wyposażona jest w długi, smukły, sterczący ku przodowi ryjek i dość krótkie głaszczki^[5]^[4]. Owłosienie głowy jest czarne z białymi lub szarymi włoskami na twarzy i potylicy^[4]^[1], rzadziej całkowicie czarne^[4]^[3]. Oczy złożone u samic są szeroko rozstawione, u samców zaś są silnie zbliżone do siebie^[4]^[1]. Omatidia w górnej połowie oczu samca są powiększone^[4]. Czułki są wąsko rozstawione i mniej więcej tak długie jak głowa^[5], ich ostatni człon jest u samca wąski, a u samicy nieco rozszerzony^[4]. Owłosienie czułków jest bardzo gęste i szczotkowate^[1]. Spodnią stronę czułków samicy porastają zwykle włoski czarne i szare^[4], rzadziej tylko czarne^[4]^[3].

Tułów jest krótki i szeroki^[5], czarny i głównie czarno owłosiony; białe lub białożółte włoski obecne są na śródpleczu, a u samicy także w kępkach na pteropleurach^[4]. Skrzydła mają wyraźnie przyciemnioną, jasnobrunatną część nasadową oraz częściowo przednią krawędź; przyciemnienie to obejmuje komórki podstawowe radialną i medialną w całości lub pozostawia ich wierzchołkowe części przejrzystymi^[4]^[3]. Odnóża ubarwione są całkiem czarno^[4]^[1].

Odwłok jest krótki i szeroki^[5]. Na wierzchu tergitów od drugiego do piątego występują kępki białych włosków, na ich bokach zaś kępki dłuższych włosków czarnych; kępki te mogą się jednak wycierać^[4]^[1]. U samicy domieszka białych włosków widoczna jest również na sternitach. Pokładełko uzbrojone jest w kolce i porośnięte brunatnożółtymi włoskami^[4].

Ekologia i występowanie

Owad ciepłolubny^[4]. Zasiedla suche i otwarte stanowiska, preferując te o wapiennym podłożu, w tym murawy kserotermiczne^[1]. Osobniki dorosłe aktywne są od kwietnia lub maja do lipca. Odwiedzają kwiaty celem żerowania na nektarze^[4]^[1]. Larwy są parazytoidami żądłówek^[1].

Gatunek palearktyczny^[5]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji. Ponadto podawany jest z Syberii, Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Syrii, Libanu, Izraela, Egiptu, Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Omanu, Kazachstanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu oraz Iranu^[2]. W Polsce jest owadem rzadko spotykanym^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Bombylella atra – Bujanka czarna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-09-07].
↑ ^a ^b N.L. Evenhuis, D.J. Greathead: World catalog of bee flies (Diptera: Bombyliidae). Revised September 2015. Bishop Museum, 2015. s. 1-206. [dostęp 2019-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ ^a ^b ^c ^d D.J. Greathead. A review of the genus Bombylius Linnaeus s. lat. (Diptera: Bombyliidae) from Africa and Eurasia. „Entomologica Scandinavica”. 26, s. 47–66, 1995.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Przemysław Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 24 Bujanki – Bombyliidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Frank M.F.M. Hull Frank M.F.M., Bee flies of the world: the genera of the family Bombyliidae, Washington: Smithsonian Institution Press, 1973, DOI: 10.5962/bhl.title.48406, ISBN 0-87474-131-9 .

[insektarium-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Bombylella atra – Bujanka czarna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-09-07].

[cat-2] N.L. Evenhuis, D.J. Greathead: World catalog of bee flies (Diptera: Bombyliidae). Revised September 2015. Bishop Museum, 2015. s. 1-206. [dostęp 2019-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].

[Greathead-3] D.J. Greathead. A review of the genus Bombylius Linnaeus s. lat. (Diptera: Bombyliidae) from Africa and Eurasia. „Entomologica Scandinavica”. 26, s. 47–66, 1995.

[Trojan-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Przemysław Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 24 Bujanki – Bombyliidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.

[Hull-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Frank M.F.M. Hull Frank M.F.M., Bee flies of the world: the genera of the family Bombyliidae, Washington: Smithsonian Institution Press, 1973, DOI: 10.5962/bhl.title.48406, ISBN 0-87474-131-9 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]