Brzozowice

Brzozowice
	Dzielnica Piekar Śląskich
	; Zabudowania przy ulicy Oświęcimskiej w 2018 roku
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Piekary Śląskie
Data założenia	XIII
W granicach Piekar Śląskich	1975
SIMC	0942162
Powierzchnia	5,70 km²
Populacja (2007); • liczba ludności	; 11448
• gęstość	2008 os./km²
	Położenie na mapie Piekar Śląskich;

Brzozowice (niem. Brzezowitz) − dzielnica Piekar Śląskich, położona w południowo-wschodniej części miasta, nad Brynicą.

Panorama Brzozowic i Kamienia (po prawej część śródmieścia z Kalwarią i Bazyliką NMP)

Nazwa

Według Heinricha Adamy'ego niemiecka nazwa Brzezowitz powstała ze starszej, słowiańskiej formy Brzosowice, wywodzącej się ze słowiańskich nazw drzewa brzoza i zarośli brzezina („von brzoza, brzezina = Birke”), zaś jej sens (znaczenie) w języku niemieckim to 'Birkendorf' (pol. 'brzozowa wieś')^[1].

Historia

Osada położona nad Brynicą była już wzmiankowana w XIII wieku. W spisanym po łacinie dokumencie z października 1277 biskup krakowski Paweł zakłada parafię kamieńską, do której zostaje włączona wieś Brzozowice – wymieniona w nim jako "Bresowi Iasd" czyli brzozowy ujazd lub brzozowy jaz^[2].

W XVI wieku były już tu 44 szyby kopalń rud, a w XVIII wieku istniał w Brzozowicach piec do odlewania żelaza sztabowego. Szybki rozwój osady datuje się dopiero od XIX wieku, związane to było z rozwojem górnictwa. W XIX wieku (przed 1840 rokiem^[3]) działała niewielka kopalnia węgla kamiennego Henrietta^[4]. W latach 1857–1934 czynna była kopalnia rud cynku Cecylia, działała także kopalnia rud cynku Brzozowice^[3], a w latach 1927-1990 huta Krystyn. Brzozowice składały się przez długi czas z części wiejskiej i obszaru dworskiego, który należał do siemianowickich Donnersmarcków, przy którym prowadzono dużą hodowlę owiec^[3]. Obszar dworski został włączony do gminy Brzozowice w 1924 roku^[3].

W roku 1933 Kamień wraz z Brzozowicami utworzył jedną gminę. Na początku II wojny światowej – 6 września 1939 roku, przed ratuszem zostali rozstrzelani: Emil Mutwil i Paweł Ogaza. Dyrektor szkoły podstawowej Jan Demarczyk został stracony 17 września 1939 w lesie pod Strzybnicą (obecnie Tarnowskie Góry). W dniu 18 listopada 1941 roku odbyła się egzekucja – gestapo powiesiło: Józefa Hadasia, Huberta Hatko i Teodora Tomę. W roku 1947 wieś Brzozowice-Kamień uznano za gminę o charakterze miejskim, w 1954 roku awansowała ona do rangi osiedla, a w roku 1962 otrzymała prawa miejskie. Od 1975 w granicach miasta Piekary Śląskie.

Zabytki architektury, techniki i przemysłu

Dom przy ul. Piekarskiej 36 w 2018 roku

Pomnik „bohaterom poległym w walce o wolność i demokrację 1939–1945” przy ulicy Trzech Bohaterów, stan na 2018 rok

W rejestrze zabytków województwa śląskiego znajduje się jeden zabytek Brzozowic, jest to kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieniu.

Inne starsze obiekty w dzielnicy to:

chata kryta papą z połowy XIX wieku, ul. Piekarska 36
dawna szkoła ludowa z 1896 roku, ul. Oświęcimska 1
szkoła z 1932 roku (obecna MSP nr 12 im. Jana Demarczyka), ul. Związkowa
krzyż kamienny z końca XIX wieku, róg ul. Oświęcimskiej i Konarskiego
domy i kamienice przy ul. Piekarskiej, Oświęcimskiej, I Armii Wojska Polskiego i Lotników
pozostałości huty Krystyn działającej w latach 1927-1990
Szkoła z 1920 roku (obecna MSP nr 13 im. Powstańców Śląskich, ul. Jana Długosza 96

Powierzchnie cenne przyrodniczo

Park Trzech Bohaterów
skwer nad Brynicą
Aleja Jesionów, ul. Konarskiego

Miejsca pamięci narodowej

pomnik ku czci poległych w latach 1939-1945 – Park Trzech Bohaterów
tablica na miejscu stracenia J. Hadasia, H. Hatki i T. Tomy – Park Trzech Bohaterów

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Dane wspólne dla Brzozowic-Kamienia

Przypisy

↑ HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 44, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Piekosiński 1886 ↓, s. 45-46.
↑ ^a ^b ^c ^d Pyrlik 1927 ↓, s. 62.
↑ Pyrlik 1927 ↓, s. 61.

Bibliografia

Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 45-46.
Piekary Śląskie – Informator o walorach krajoznawczych i kulturowych, Herbert Gawlik, Wydawca: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", Piekary Śląskie 1999
J. Pyrlik: Brzozowice. W: Dzieje pracy Górnego Śląska. 1922–1927. Henryk Cepnik (red.). Lwów – Katowice: Nakładem „Straży Polskiej”, 1927.

Linki zewnętrzne

Brzozowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 733 .

[uw1-1] Dane wspólne dla Brzozowic-Kamienia

[Adamy-2] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 44, OCLC 456751858 (niem.).

[CITEREFPiekosiński188645-46-3] Piekosiński 1886 ↓, s. 45-46.

[CITEREFPyrlik192762-4] Pyrlik 1927 ↓, s. 62.

[CITEREFPyrlik192761-5] Pyrlik 1927 ↓, s. 61.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]