Branice (województwo opolskie)
Branice (cz. Bránice, niem. Branitz[5]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Branice.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
303[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1996[3] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-140[4] |
| Tablice rejestracyjne |
OGL |
| SIMC |
0491742 |
Położenie na mapie gminy Branice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego  | |
 50°03′02″N 17°47′40″E/50,050556 17,794444[1]
| |
| Strona internetowa | |
Wieś leży na Płaskowyżu Głubczyckim (wchodzącym w skład Niziny Śląskiej) u podnóża południowo-wschodniej części Gór Opawskich (Sudety Wschodnie).
W Branicach znajduje się m.in. szpital psychiatryczny założony przez biskupa Józefa Natana.
Geografia
edytujMiejscowość leży nad potokiem Wilżyna, dopływem Opawy. Między wsiami Branice i Boboluszki znajduje się płaskie wzgórze Plechowa Góra (328 m n.p.m.; niem. Plechowa Berg albo Blechberg[6]), kulminacja Płaskowyżu Głubczyckiego, na której wcześniej stała wieża triangulacyjna. Wysokość względna między dnem dolinki Wilżyny a szczytem Plechowa, w kierunku południowym, na dystansie 1,2 km wynosi 25 m[7].
Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8].
Nazwa
edytujNa przestrzeni lat praktycznie zmieniał się jedynie zapis nazwy (Branicz, Brenicz, Branitz itd.). Nazwa jest patronimiczna i może pochodzić od imienia Bran, ale też od czeskiego słowa brana (polskie brama), lub od czasownika braniti, czyli bronić[9].
Historia
edytujHistorycznie miejscowość leży na tzw. polskich Morawach, czyli na obszarze dawnego wikariatu generalnego branickiego. Po raz pierwszy wzmiankowane zostały w 1278 roku jako Branicz[9], kiedy to należało do wydzielonego w 1269 z Margrabstwa Moraw czeskiego księstwa opawskiego, które to co najmniej od końca XV wieku było już uważane za część Górnego Śląska.
Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. Pierwotnie była zamieszkała przez tzw. Morawców, z czasem coraz większa część mieszkańców była niemieckojęzyczna. W 1910 już tylko 18% mieszkańców posługiwało się czeskimi gwarami laskimi[5].
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnione były w Branicach 2072 osoby, z czego 1540, ok. 74,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 1454, ok. 70,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 2037 głosów (ok. 98,3% uprawnionych), w tym 2037 (100%) ważnych; za Niemcami głosowały 2032 osoby (ok. 99,8%), a za Polską 5 osób (ok. 0,2%)[10].
W granicach Polski od końca II wojny światowej. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[11]. Po drugiej wojnie światowej Morawców uznano za ludność polską i pozwolono im pozostać. Po 1956 nastąpiła fala emigracji do Niemiec[5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Branice.
Demografia
edytujBranice podlegają pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[12].
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
- kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, ul. Kościelna, z XIII wieku, XIX/XX w.
- zespół Zakładu Opiekuńczego i domu zakonnego sióstr Maryi Niepokalanej, ob. szpital psychiatryczny, 1898-1933, nr rej.: A-47/2006 z 15.05.2006 :
- kościół szpitalny pw. Świętej Rodziny, 1929-32
- dom zakonny, ob. pawilon szpitalny „J” i plebania, 1929
- kuchnia centralna
- szpital dla kobiet, ob. pawilon szpitalny „D”
- szpital dla sierot, ob. pawilon szpitalny „A”
- szpital dla chorych umysłowo mężczyzn
- izolatka dla chorych zakaźnie
- dom dla mężczyzn, ob. pawilon szpitalny „C”
- dom dla kobiet, ob. pawilon szpitalny „K”
- pierwszy dom sióstr, ob. pawilon szpitalny „B 3”
- budynek instytutu badawczego, 1932-33
- zieleń o charakterze parkowym
- Dom Rekolekcyjny, ob. klasztor sióstr Maryi Niepokalanej, ul. Szpitalna, 1925/26, nr rej.: 2161/87 z 22.05.1987
- park pałacowy, k. XIX, nr rej.: 134/86 z 28.03.1986
Inne zabytki:
- zamek murowany z cegły, istniał tu w średniowieczu nad rzeką Opawą; na jego ruinach zbudowano browar
- pałac otoczony małym parkiem; obiekt niezagospodarowany z dobrze zachowaną kaplicą.
Transport
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 9874
- ↑ Geoportal.gov.pl > Wyszukiwania > Wyszukiwania nazw miejscowości > Identyfikacja > Wyznaczanie wysokości > Numeryczny Model Terenu [1], [dostęp 2024-02-16].
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 88 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115-131, 2016.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150924080255/http://www.posselt-landkarten.de/karte_518.jpg
- ↑ Na podst.: Geoportal.gov.pl > Widok > Zawartość mapy > Obiekty topograficzne; Dane archiwalne > Topografia > Mapy topograficzne > Skany map topograficznych; Identyfikacja > Wyznaczanie wysokości > Numeryczny Model Terenu [2], [dostęp 2024-02-17]
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
- ↑ a b Branice. [w:] www.branice.pl [on-line]. [dostęp 2018-05-31].
- ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 15. [dostęp 2015-02-12]. (fr. • pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Czy wiesz, że..., [w:] Andrzej Dereń, Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 21.
Bibliografia
edytuj- Gaworski, Marek. Zamki, pałace i dwory Opolszczyzny, 2007.
- Guerquin Bohdan. Zamki śląskie. Warszawa: Budownictwo i Architektura, 1957.
- Pospiszyl, Benedykt. Branice na starej fotografii.
- Pospiszyl, Benedykt. Branice, Úvalno: turystyczna wizytówka. Branice: Gmina Branice ; Úvalno: Obecní úřad Úvalno, 2010.
- Benedykt Pospiszyl, Bp. Joseph Martin Nathan: Fundacja NMP w Branicach w latach 1904–1949, Branice: ID Project, 2012, ISBN 978-83-934702-0-4, OCLC 827703806.
- Benedykt Pospiszyl, Monografia parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Branicach 1248-2011, Branice: ID Project, 2012, ISBN 978-83-934702-4-2, OCLC 827703801.