Bogusław V
Bogusław V (Wielki) (ur. w okr. 1317–1318, zm. między 3 lutego a 24 kwietnia 1374[1]) – książę wołogoski w latach 1326–1365 (wraz z braćmi Warcisławem V i Barnimem IV) i 1365–1368 (wespół z Warcisławem V) z dynastii Gryfitów, po podziale księstwa w 1368 książę słupski, syn Warcisława IV i Elżbiety.
 Bogusław V z żoną Elżbietą | |
| książę wołogoski | |
| Okres |
od 1326 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| książę słupski | |
| Okres |
od 1368 |
| Poprzednik |
wyodrębnione z księstwa wołogoskiego |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
w okr. 1317–1318 |
| Data śmierci |
w okresie 3 lutego – |
| Ojciec | |
| Matka |
Elżbieta |
| Żona |
Elżbieta Kazimierzówna, |
| Dzieci |
NN córka, Elżbieta, |
Życie i panowanie
edytujPod rządami opiekuńczymi
edytujBył najstarszym synem Warcisława IV księcia wołogoskiego i Elżbiety Piastówny, córki księcia śląskiego Bolka świdnickiego. Już w wieku 8 lat Bogusław V został po śmierci ojca powołany na tron książęcy. Gdy jego ojciec Warcisław IV zmarł w 1326, Bogusław miał 8 lub 9 lat. Rządy opiekuńcze do uzyskania przez niego wieku sprawnego przejęła matka Elżbieta[2].
Po śmierci jego ojca Meklemburczycy wysunęli roszczenia do Rugii. Młody książę, przy udziale matki, wysłał poselstwo do Duńczyków z prośbą o przyjęcie tych ziem jako lenno[3]. Nad Rugią wyznaczono kuratora w osobie Burcharda, hrabiego Schwalenberga[2]. Książęta Meklemburgii, nie godząc się z posunięciem księcia wołogoskiego, pozyskali książąt szczecińskich oraz znaczące rody rugijskie do pomocy i zaatakowali księstwo. Rugijskie ziemie ocalili mieszkańcy Greifswaldu oraz Stralsundu, którzy do obrony wystawili około 340 ciężko- i lekkozbrojnych wojów. Wraz z przybyłymi posiłkami 600 zbrojnych Duńczyków zdołano obronić Łozice od oblężenia. Został zawarty rozejm[4]. Po jego ustaniu książęta szczecińscy Otton I i Barnim III (do 1331) zostali uznani opiekunami małoletniego księcia[2][5].
Dalsze walki z Meklemburczykami były bardziej zaciekłe. Odniesione sukcesy obronne w końcu doprowadziły do układu pokojowego w Brudersdorf (27 czerwca 1328). Na rzecz Henryka II, księcia meklemburskiego, Bogusław V poddał w zastaw kilka okręgów miejskich, które w ciągu 12 lat miały być wykupione – inaczej, zgodnie z warunkami układu, przechodziły w posiadanie Meklemburczyków. W konsekwencji utracono je na skutek braku wpłaty sumy zastawu i nacisku miast pomorskich[6].
Wysuwane również pretensje biskupa szweryńskiego do ziem rugijskich, mimo korzystnego dla Stralsundu wyroku komisji papieskiej, wprowadziły ponownie w stan wojny książąt pomorskich[7]. Ziemie wschodnie księstwa (okręg słupski), na mocy układu z 27 lutego 1329 z zakonem krzyżackim przeszły pod ich dwunastoletni zarząd (zastaw). Dalsze ustępstwa na rzecz zakonu z ziemi bytowskiej doprowadziły do uszczuplenia wpływów książęcych, zachwiania polityki wewnętrznej i zewnętrznej księstwa[8].
Samodzielna władza
edytujOd 29 lipca 1332 książę wystawiał samodzielne dokumenty[2]. Od 1338 zarządzał całym księstwem, także w imieniu swoich młodszych braci, nad którymi sprawował opiekę. W trzy lata później, przy pomocy słupszczan, odzyskał ziemię słupską, która była dana pod zastaw krzyżakom za sumę 6 tysięcy grzywien[9].
11 lipca 1343, wespół z młodszym bratem Barnimem IV Dobrym, zawarł sojusz z Kazimierzem Wielkim przeciw zakonowi[10][11]. Po osiągnięciu pełnoletniości i przejęciu władzy Bogusław V rozpoczął odbudowę swego władztwa. Z dużą pomocą miast pomorskich udało się odzyskać większość ziem zachodnich oraz wykupić w 1341 ziemię słupską. Przymierze z królem Polski, Kazimierzem Wielkim, i ślub w 1343 z jego córką Elżbietą uwieńczyło zajęcie ziemi sławieńskiej, będącej od XIII wieku we władaniu Brandenburgii. Porozumienie to miało gwarantować nienaruszalność postanowień zawartych 8 lipca 1343 między królem Polski a krzyżakami (pokój kaliski)[12][11]. Mimo że rozmowy w sprawie układu trwały kilka miesięcy wcześniej, porozumienie nie zostało nigdy wprowadzone w życie. Próby umocnienia polskich wpływów nad Kościołem pomorskim i chęć zbliżenia biskupstwa kamieńskiego do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego legły natomiast w gruzach (1346)[13].
W połowie XIV wieku doszło do kilkuletniego konfliktu z władcami meklemburskimi, na skutek zerwania rozejmu przez Bogusława V, który zamierzał ponownie inkorporować okręg Barda do swoich domen. Mimo zawarcia układu pokojowego w Lubece (1350) konfliktu nie rozstrzygnięto[14]. Przez kilka następnych lat prowadzono walki zbrojne, które zakończyły się sukcesem wojów pomorskich w 1354. 12 lutego tego samego roku podpisane zostało porozumienie przy udziale króla rzymskiego i czeskiego Karola IV Luksemburskiego i króla polskiego Kazimierza Wielkiego, w którym książęta meklemburscy zrzekli się ziemi wkrzańskiej i rugijskiej[15]. Książę Bogusław V zobowiązał się jednocześnie do nie budowania twierdz na pograniczu z Meklemburgią, a wszelkie sporne kwestie rozstrzygać przy udziale przedstawicieli sądu czterech miast pomorskich i rycerstwa[16].
W okresie jego rządów przeprowadzono dwukrotnie podział kraju. Pierwszy, datowany na 25 maja 1368, doprowadził do przekazania na jego rzecz (na cztery lata) części księstwa na wschód od Świny. Drugi, przeprowadzony 8 czerwca 1372, nadawał jemu wschodnie obszary z siedzibą w Słupsku[17].
Do jego samodzielnych inicjatyw politycznych należały podpisanie ugody strzałowskiej w 1370, które kończyły długoletni zatarg między miastami hanzeatyckimi a Danią i zawarcie pokoju z Meklemburgią w 1372[18][15]. Po śmierci Elżbiety Bogusław V w 1362 ożenił się po raz drugi z Adelajdą, córką księcia Ernesta brunszwickiego, której zapisał nowo wybudowany zamek darłowski na siedzibę wdowią.
Zmarł prawdopodobnie 24 kwietnia 1374 w klasztorze w Białobokach i tam został pochowany[19]. W kronikach pomorskich zachowały się dobre opinie o księciu Bogusławie V. Był on władcą pełnym odwagi i dzielności, miłośnikiem prawdy i wrogiem obłudy.
Rodzina
edytujW zapusty 24/25 lutego 1343 ożenił się z Elżbietą, córką króla Polski Kazimierza III Wielkiego. Miał z nią dwie córki i jednego syna:
- NN córka (ur. ?, zm. ?)
- Elżbietę (ur. zap. 1346, prawdopodobnie 1347, zm. 15 lutego 1393) – żonę cesarza Karola IV Luksemburskiego
- Kazimierza IV (ur. 1351, zm. 2 stycznia 1377) – księcia dobrzyńskiego, inowrocławskiego i słupskiego[20].
W okresie od 1362 do 1363 po śmierci pierwszej żony, związał się z Adelajdą, córką księcia brunszwickiego na Grubenhagen Ernesta I. Miał z nią trzech synów i jedną córkę:
- Warcisława VII (ur. w okr. 1362–1363, p. 1365, zm. 25 lutego 1395) – księcia słupskiego
- Bogusława VIII (ur. w okr. 1363–1364, p. 1368, zm. 11 lutego 1418) – księcia stargardzkiego i słupskiego
- Barnima V (ur. przed 20 września 1369, zm. przed 7 lutego 1403) – księcia stargardzkiego, słupskiego, sławieńskiego, darłowskiego i szczecineckiego
- Małgorzatę (w okr. 1370–1374, zm. 12 czerwca 1410) – żonę arcyksięcia Ernesta I Żelaznego[21].
Genealogia
edytuj| Bogusław IV ur. w okr. 1254–1255 zm. 19 II 1309 |
Małgorzata ur. w okr. 1265–1271 zm. po 4 XII 1315, p. 1317 |
Herman III Długi ur. ok. 1275 zm. 1 II 1308 |
Anna Habsburżanka ur. 1280 zm. 1327 | ||||||||||
| Warcisław IV ur. w okr. 11–27 V 1291 zm. w okr. 31 VII–1 VIII 1326 |
Elżbieta ur. w okr. 1300–1304 zm. w okr. II–III 1355 lub przed 2 II 1356 |
||||||||||||
| 1 Elżbieta Kazimierzówna ur. ok. 1326 zm. 1361 OO w okr. 24–25 II 1343 |
Bogusław V (Wielki) (ur. w okr. 1317–1318 zm. w okr. 3 II–24 IV 1374) |
2 Adelajda Welf ur. ok. 1341 zm. być może 5 II 1407 OO w okr. 1362–1363 |
|||||||
| 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | |||||
| NN, córka ur. ? zm. ? |
Elżbieta ur. zap. 1346, najp. 1347 zm. 15 II 1393 |
Kazimierz IV (Kaźko słupski) ur. 1351 zm. 2 I 1377 |
Warcisław VII ur. w okr. 1362–1363, najp. 1365 zm. 25 II 1395 |
Bogusław VIII ur. w okr. 1363–1364, najp. 1368 zm. 11 II 1418 | |||||
| 2 | 2 | ||||||||
| Barnim V ur. przed 20 IX 1369 zm. przed 7 II 1403 |
Małgorzata ur. w okr. 1370–1374 zm. 12 VI 1410 | ||||||||
Śmierć
edytujBogusław V zmarł między 3 lutego a 24 kwietnia 1374. Do dziś nie wiadomo, gdzie został pochowany. Według części badaczy jego ciało spoczęło w klasztorze białobockim, według innych w katedrze kamieńskiej[15][22].
Przypisy
edytuj- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 308-312.
- ↑ a b c d E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 81, 82.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 82.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 83.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 83, 84, 86.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 84, 85.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 85.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 85, 86.
- ↑ K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 43, 65.
- ↑ a b B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 84.
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 310.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, ss. 89-90.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 91.
- ↑ a b c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 65.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 92.
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 309.
- ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 98.
- ↑ Mieszkańcy zamku - Zamek Książąt Pomorskich Muzeum w Darłowie [online], www.zamekdarlowo.pl [dostęp 2019-03-23].
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308-312, 317-323.
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 308-312, 323-331.
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 309, 310.
Bibliografia
edytujOpracowania
edytuj- Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949.
- Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
Literatura dodatkowa (opracowania)
edytuj- Nowogrodzki S., Bogusław V [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. 2, Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, Kraków 1936, ss. 204-205, reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.
Literatura dodatkowa (online)
edytuj- Madsen U., Bogislaw V. Herzog von Pommern-Stolp (niem.), [dostęp 2012-02-26].
- Schmidt R., Bogislaw V. Herzog von Pommern-Wolgast (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-26].