Bitwa pod Prestonpans

Bitwa pod Prestonpans (zwana także Bitwą pod Gladsmuir) – starcie zbrojne pomiędzy Jakobitami Karola Edwarda Stuarta a siłami wiernymi Jerzemu II pod wodzą Johna Cope. Zwycięstwo w niej odniesione podbudowało znacznie morale Jakobitów i umożliwiło im marsz na Anglię.

Bitwa pod Prestonpans
Powstanie jakobickie 1745 roku
Ilustracja
Schematyczna mapa bitwy
Czas

21 września 1745

Miejsce

Prestonpans

Terytorium

koło Edynburga, Szkocja

Wynik

druzgocące zwycięstwo jakobitów

Strony konfliktu
Wielka Brytania Jakobici
Dowódcy
John Cope Karol Edward Stuart
Siły
ok. 2 500 ludzi ok. 2 300 ludzi
Straty
300 zabitych,
500 rannych,
1 500 wziętych do niewoli
30 zabitych,
70 rannych
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Szkocji
Mapa konturowa Szkocji, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
55°57′18″N 2°57′35″W/55,955000 -2,959722

Wstęp

edytuj

Latem 1745 roku, książę Karol Edward Stuart rozpoczął kampanię w Szkocji zmierzającą do odzyskania przez Stuartów tronu. Po uzyskaniu poparcia ze strony Donalda Camerona z Lochiel, XIX wodza Klanu Cameron, jego siły wzrosły do ponad 2 000 ludzi (głównie szkockich górali). Armia ta ruszyła przez przełęcz Glenfinnan na Edynburg.

Sir John Cope, naczelny dowódca sił rządowych w Szkocji, otrzymał rozkaz wyruszenia ze swymi siłami i zgniecenia powstania. Cope zastosował się do rozkazu, lecz ogromna większość jego rekrutów nie miała żadnego doświadczenia. Poza tym spotykały go różne inne trudności, jak na przykład choroba dowódcy jego kawalerii. Pomimo tego oficerowie wierzyli, iż buntownicy nie odważą się zaatakować regularnej armii składającej się z piechoty i kawalerii. Zapewniali oni podczas pochodu miejscowych, iż nie będzie żadnej bitwy. Armia Karola zajęła Edynburg przy niewielkim (lub wręcz żadnym) oporze dnia 16 września. Siły Cope'a przewiezione na statkach z Aberdeen przybyły za późno, by im w tym przeszkodzić.

20 września oddziały Cope'a napotkały awangardy sił Karola. Cope postanowił zatrzymać się i zmusić do walki Jakobitów. Ustawił on swą armię z frontem biegnącym wzdłuż rowu i z murem parku okalającego Preston House osłaniającym jego prawe skrzydło. Jeden z dowódców Karola - generał-porucznik Lord George Murray, znał ten obszar bardzo dobrze, i podczas nocy przeprowadził on jakobicką armię przez rów daleko za lewym skrzydłem Brytyjczyków. Cope rozkazał rozpalić ogniska i opuścił na noc swe siły.

Rankiem 21 września, dragoni Cope'a byli świadkami spektakularnej szarży 1 400 górali, której towarzyszyły "dzikie góralskie okrzyki wojenne i mrożące krew w żyłach piskliwe dźwięki dud". Niedoświadczona armia Cope'a rzuciła się do ucieczki, pomimo iż Cope i jego oficerowie usiłowali zmusić ją do walki za pomocą pistoletów. Żołnierze Cope'a stanęli wobec nacierających z lewego skrzydła górali, podczas gdy rów i ściana parku uniemożliwiały im odwrót. "Bitwa" rozstrzygnęła się w nieco ponad pięć minut. Setki rządowych żołnierzy zostało zabitych lub rannych, zaś 1 500 dostało się do niewoli. Górale stracili tylko około 100 ludzi zabitych lub rannych. Ranni i jeńcy otrzymali od Jakobitów najlepszą, jaka tylko była możliwa, opiekę.

Zwycięstwo pod Prestonpans znacznie wzmocniło morale powstańców, przyczyniło się również do zwiększonego napływu ochotników do ich armii.