Bitwa pod Leplem (1920)
Bitwa pod Leplem – walki oddziałów 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Jana Rządkowskiego z sowieckimi 5. i 56 Dywizją Strzelców toczone w ramach bitwy nad Berezyną w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
14–15 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik | |||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Przebieg działań
edytujSytuacja ogólna
edytujZimą 1919/1920 front ustabilizował się na linii Dźwiny i Ułły po Lepel i dalej wzdłuż Berezyny do Bobrujska[1]. Rejonu Lepla od Królewca po Wołową Górę broniła 1 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Rządkowskiego. W stanie bojowym dywizja posiadała około 4100 żołnierzy, 22 działa, 74 cekaemy[2].
14 maja 1920 ruszyła sowiecka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[3]. 15 Armia Augusta Korka i Grupa Północna Jewgienija Siergiejewa uderzyły na pozycje oddziałów polskich 8 Dywizji Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w ogólnym kierunku na Głębokie. Wykonująca uderzenie pomocnicze 16 Armia Nikołaja Sołłohuba[4] zaatakowała oddziały 4 Armii gen. Stanisława Szeptyckiego[5].
Działania w pasie obrony dywizji
edytuj- Walki o Lepel
O świcie 14 maja na stanowiska III batalionu Mińskiego pułku strzelców i I batalionu grodzieńskiego pułku strzelców uderzyła sowiecka 5 Dywizja Strzelców, mając w pierwszym rzucie 15 Brygadę Strzelców i 16 Brygadę Strzelców[6]. W tym czasie na polskich pozycjach obronnych trwało przygotowanie do luzowania[7]. Do Lepla podchodził I/ wileńskiego pułku. Stojący dotychczas w obronie batalion mińskiego pułku nie wytrzymał uderzenia i bezładnie cofał się w kierunku podchodzącego batalionu wileńskiego. Przemieszane kompanie obu batalionów zostały zepchnięte do miasta. Wywiązały się ciężkie walki uliczne[8]. Kawaleria sowiecka opanowała mosty na Jessie, odcinając obrońcom odwrót za rzekę. Dopiero nadchodzący od strony Staj III batalion wileńskiego pułku strzelców kpt. Leona Rapszewicza odblokował mosty na Jessie i umożliwił odwrót oddziałom broniącym się w mieście. Kolejną linię obrony zorganizowano na wzgórzach pod Stajami[6].
Dowódca dywizji gen. Rządkowski i wydał rozkaz odbicia Lepla. Do ataku przeszły po dwa bataliony z wileńskiego i mińskiego pułku strzelców. Działania piechoty wspierała 3, 8 i 9 bateria 1 litewsko-białoruskiego pułku artylerii polowej. Trzykrotnie wznawiane natarcie nie przyniosło spodziewanego rezultatu[9].
Podczas walk, broniący południowych przedmieść Lepla grodzieński pułk strzelców został odrzucony za Jessę natarciem sowieckich 44. i 45 pułku strzelców, a na północy, na odcinku Woroń – Prudek, oddziały 56 Dywizji Strzelców przełamały obronę II batalionu wileńskiego pułku. Wieczorem Sowieci zagrozili podwójnym oskrzydleniem całej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i przerwali jej łączność taktyczną z sąsiednią 8 Dywizją Piechoty. W tej sytuacji u gen. Rządkowski wydał rozkaz odwrotu na drugą linię obrony[6].
- Działania pod Pysznem
Po utracie Lepla oddziały 1 Dywizji Litewsko Białoruskiej wycofały się do rejonu Pyszna. W ciągu nocy dywizja przyjęła następujące ugrupowanie: I Brygada od Józefowa do Prudnik, II Brygada od Prudnik wzdłuż potoku Sergucz na południe. Poszczególne oddziały I Brygady zajęły – I batalion mińskiego pułku: Ostrów – Popowno, II batalion mińskiego pułku: Babijbórz – Różki – Osje, II batalion wileńskiego pułku: Puniszcze, a III batalion wileńskiego pułku: pozostałość odcinka po Prudniki. I batalion i kompania marszowa wileńskiego pułku pozostały w odwodzie. I/ 1 pap i 7/1 pap zajęły stanowiska na zachód od Pyszna[10].
Rano 15 maja centrum polskiej dywizji i jej północne skrzydło zaatakowały oddziały 5. i 56 DS. Przez wiele godzin trwały zacięte walki[11]. Wieś Krzywce siedmiokrotnie przechodziła z rąk do rąk[12]. Na północ od Pyszna pułk miński toczył bój z 56 DS i już w południe został zmuszony do odwrotu[11]. Wieczorem w lukę pomiędzy 1 DLB, a 8 DP weszły oddziały sowieckich 4. i 11 Dywizja Strzelców. Zarysowała się możliwość oskrzydlenia ugrupowania obronnego dywizji[13]. W tym położeniu gen. Rządkowski nakazał odwrót w kierunku Berezyny[14][15].
Bilans walk
edytujOddziały sowieckich 5. i 56 Dywizji Strzelców pokonały kresowe bataliony polskiej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i zmusiły ją do oddania Lepla a potem od wycofania się z linii obronnych pod Pysznem.
Mimo poważnych strat, 1 Dywizja Litewsko-Białoruska zachowała zdolność bojową i wykazała dużą odporność w walce z ponad dwukrotnie silniejszym przeciwnikiem[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Laskowski (red.) 1934 ↓, s. 18.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 226.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 33.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 42.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 45.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 227.
- ↑ Waligóra 1928b ↓, s. 20.
- ↑ Waligóra 1928a ↓, s. 201-202.
- ↑ Waligóra 1928a ↓, s. 204-205.
- ↑ Waligóra 1928a ↓, s. 208.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 336.
- ↑ Laskowski (red.) 1934 ↓, s. 19.
- ↑ Waligóra 1928a ↓, s. 211-212.
- ↑ Waligóra 1928a ↓, s. 212.
- ↑ Laskowski (red.) 1934 ↓, s. 20.
Bibliografia
edytuj- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. V. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1934.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Bolesław Waligóra, Zarys historii wojennej 85-go pułku Strzelców Wileńskich, Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928b (Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920).
- Bolesław Waligóra, Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich, Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928a.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.